Πρόγραμμα

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: sokouteri@gmail.com

Η προκείμενη ανακοίνωση επικεντρώνεται στο μυθιστόρημα Πάντα Καλά του Παύλου Μάτεσι σε μια προσπάθεια να αναζητηθούν αριστοφανικά ίχνη στο συγκεκριμένο έργο. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της ανακοίνωσης θα επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στο ματεσικό μυθιστόρημα και στις κωμωδίες του Αριστοφάνη, ιδιαίτερα δε τις «γυναικείες» κωμωδίες, όπως η Λυσιστράτη, οι Εκκλησιάζουσες και οι Θεσμοφοριάζουσες.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως αντικείμενο της μελέτης μας δεν αποτελεί ένα θεατρικό έργο του Μάτεσι στο οποίο, πιθανώς, η ανίχνευση της αριστοφανικής-κωμικής επίδρασης θα ήταν πιο προφανής, αλλά ένα μυθιστόρημα το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονη θεατρικότητα δίνοντας συχνά στον αναγνώστη την αίσθηση πως παρακολουθεί μια παράσταση.

Εστιάζουμε, λοιπόν, σε ζητήματα όπως η κυριαρχία των γυναικών στο έργο, η γλώσσα και δη τα λογοπαίγνια, η παρωδία, θεατρική και θρησκευτική. Απώτερος στόχος της ανακοίνωσης είναι να εξεταστεί η επίδραση που άσκησε στην συγγραφή του Πάντα Καλά η πολυετής ενασχόληση του Μάτεσι με την μετάφραση του Αριστοφάνη.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: eirmpriakou@gmail.com

Σε μια κοινωνία, όπου τα στερεότυπα που αφορούν τον ρόλο των φύλων εξακολουθούν εν μέρει να διαιωνίζονται, όπου η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα μοιάζει συχνά να είναι φαινομενική και όχι ουσιαστική και δεδομένη, σε μια κοινωνία, όπου τα κλασικά κείμενα βάλλονται με το επιχείρημα ότι συντηρούν και προωθούν την πατριαρχία, τις προλήψεις και τα στερεότυπα, μια προσεκτική μελέτη των αρχαίων κειμένων κρίνεται απαραίτητη.

Με μια σύντομη ανασκόπηση στα δραματικά κείμενα των τριών τραγικών ποιητών και κυρίως του Ευριπίδη –που αδίκως έχει κατηγορηθεί ως μισογύνης– μπορούμε να εντοπίσουμε μεταξύ άλλων κάποιες ομολογουμένως «προοδευτικές» απόψεις σχετικά με το γυναικείο και το ανδρικό φύλο. Αντικείμενο της συγκεκριμένης εργασίας είναι η Ἑκάβη του Ευριπίδη και απώτερος στόχος της εισήγησης είναι να εξεταστούν τα χωρία εκείνα, στα οποία ενοφθαλμίζονται σχόλια και υπαινιγμοί του τραγικού ποιητή σε σχέση με τη «ρευστότητα» των ρόλων των δύο φύλων (gender-role fluidity).

Η Εκάβη, η κατεξοχήν τραγική φιγούρα ανταποκρίνεται επάξια στα «τραγικά στερεότυπα»· συμβαίνει όμως το ίδιο και με τα «κοινωνικά στερεότυπα» της εποχής του 5^ου αιώνα π.Χ.; Πώς μια βάρβαρη γυναίκα καταφέρνει να καταστήσει «σιωπηλό συνεργό» στο σχέδιό της έναν άνδρα, ελεύθερο και ανώτερό της, τον Αγαμέμνονα και να σκοτώσει έναν άλλον άνδρα, τον Πολύμηστορα παίρνοντας τον νόμο στα χέρια της; Μήπως τελικά οι ρόλοι εν μέρει «αντιστρέφονται»; Μήπως ο Ευριπίδης επιχειρεί μια αντισυμβατική/αιρετική προσέγγιση του θέματος που θα διέγειρε τις αντιδράσεις των θεατών του 5^ου αι. π.Χ.;

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: ppiperias@gmail.com

Ο E.T. Hall ορίζει ως σημειολογία των προσεγγιστικών σχέσεων (proxemics) «το σύνολο των αλληλένδετων παρατηρήσεων και θεωρήσεων σε ό, τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος χειρίζεται τον χώρο του ως έναν ειδικό τρόπο επεξεργασίας του πολιτισμού». Η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των κωδίκων του χώρου και την ανάλυση των παραστασιακών συστημάτων, έχει ως βάση της την επιβεβαιωμένη υπόθεση ότι η χρήση του χώρου από τον άνθρωπο παράγει μια πληθώρα συνδηλωτικών πολιτισμικών νοημάτων. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι η μελέτη των προσεγγιστικών σχέσεων στην τραγωδία είναι σχεδόν ανύπαρκτη όπως επισημαίνει και ο Petrides στο άρθρο του με τίτλο «Proxemics and Structural Symmetry in Euripides’ Medea», γεγονός που καθιστά τη μελέτη τους ως ένα desideratum για την έρευνα.

Στην παρούσα ανακοίνωση θα προσπαθήσω να αναδείξω τη σημασία που έχουν οι σχέσεις των σωμάτων των ηθοποιών στον χώρο, καθώς και το νόημα που παράγουν ως προς την ηθογράφηση, την κοινωνική και πολιτική υπόσταση του εκάστοτε δραματικού προσώπου έτσι όπως εγγράφονται στο κείμενο της Ιφιγένειας της εν Αυλίδι του Ευριπίδη. Συγκεκριμένα θα εξετάσω τις προσεγγιστικές σχέσεις Μενελάου–Πρεσβύτη και Μενελάου–Αγαμέμνονα έτσι όπως αποτυπώνονται στο Α΄ Επεισόδιο του έργου. Παράλληλα, θα εξεταστούν οι σύγχρονες σκηνοθετικές προτάσεις του Κώστα Τσιάνου (2002) από το Εθνικό Θέατρο, του Σωτήρη Χατζάκη (2007) από το Θεσσαλικό Θέατρο, του Γιάννη Καλαβριανού (2019) από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος ως προς τη διαχείριση των απτικών επαφών και το οπτικό τους νόημα.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: a.psomiadou@uoi.gr

Στην ανακοίνωση αυτή εξετάζονται και σχολιάζονται κάποιες από τις παραστασιακές λύσεις που δόθηκαν από τον σκηνοθέτη Βασίλη Παπαβασιλείου που παρουσιάστηκε στις 27 Ιουλίου 1996 στο Θέατρο Δάσους (επανάληψη) από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ).

Η ανάγνωση που επιχειρώ βασίζεται στην κριτικογραφία, το οπτικοακουστικό υλικό, το έντυπο υλικό της παράστασης και τις συνεντεύξεις του σκηνοθέτη. Ο στόχος μου είναι με βάση το αρχαίο κείμενο και τη σχετική βιβλιογραφία για το εν λόγω έργο να ανιχνεύσω τους ενδεχόμενους ερμηνευτικούς μετασχηματισμούς της σκηνοθετικής προσέγγισης του Παπαβασιλείου, όπως τον σκηνογραφικό εκσυγχρονισμό και τον βαθμό μετατόπισης των αξόνων του δράματος σε μια άλλη ιστορική περιοχή.

Πιο αναλυτικά θα εξετάσω τον πρόλογο και τη σκηνή της αυτοκτονίας του Αίαντα, όπου ο Παπαβασιλείου ενσωματώνοντας μπρεχτικές τεχνικές ανοικειοποίησης επιχειρεί να ενεργοποιήσει την κριτική σκέψη του κοινού. Οι τεχνικές αυτές έχουν ως κοινή συνιστώσα και στις δύο σκηνές την αποκάλυψη του θεατρικού μηχανισμού και περιλαμβάνουν το στήσιμο και την αλλαγή των σκηνικών μπροστά στο κοινό καθώς και την τεχνική voice-over για να επιτείνει τη μεταθεατρικότητα των σκηνών. Με την αναδιάταξη των σκηνών και των χώρων δράσης, με τη χρήση συμβόλων και επαναλαμβανόμενων μοτίβων η δράση ανασημασιοδοτείται, ώστε να αποτυπώνει μια ιστορική πραγματικότητα που βρίσκεται σε διαλεκτική πάντα σχέση με τα διαδραματιζόμενα επί σκηνής.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: e.ioannidou@uoi.gr

Η εμβληματική «σκηνή του τάπητος» στον Ἀγαμέμνονα του Αισχύλου αποτελεί αντικείμενο διαμάχης τόσο για τους μελετητές όσο και για τους σκηνοθέτες του δράματος λόγω της πολυσημίας της.

Η Κλυταιμνήστρα κατευθύνει την είσοδο του Αγαμέμνονα στο ανάκτορο, ακολουθώντας το σχέδιό της για τελετουργική εκδίκηση, δηλαδή τη δολοφονία του συζύγου της με τρόπο που παραπέμπει σε θυσιαστήρια πράξη. Υποδέχεται τον Αγαμέμνονα μ΄ έναν εκτενή έπαινο και τον παρακινεί να κατέβει από την άμαξα, χωρίς να πατήσει στο έδαφος, αλλά στο πορφυρό ύφασμα που απλώνουν στη σκηνή οι δούλες του ανακτόρου. Ο Αγαμέμνονας εισέρχεται τελικά στο ανάκτορο βαδίζοντας ανυπόδητος πάνω στο πολυτελές ύφασμα, έχοντας πλήρη επίγνωση της υβριστικής πράξης που διαπράττει.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η «σκηνή του τάπητος» έχει αποδειχθεί πρόκληση για τους σύγχρονους σκηνοθέτες. Στόχο της παρούσας ανακοίνωσης συνιστά η μελέτη του ρόλου του υφάσματος στην εξέλιξη της πλοκής του δράματος και παράλληλα η εξέταση των σκηνοθετικών προσεγγίσεων/ ερμηνειών της σκηνής σε σύγχρονες θεατρικές παραστάσεις.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΔΕ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: agntinou@yahoo.gr

Το παιδαγωγικό ενδιαφέρον για τη σωματική άσκηση, η σύνδεσή της με την ατομική υγιεινή, το αρχαίο ελληνικό ιδεώδες ισόρροπης ανάπτυξης σώματος και πνεύματος εντάσσουν το μάθημα της φυσικής αγωγής στον χώρο της εκπαίδευσης.

Οι δυτικοευρωπαϊκοί εθνικισμοί στα τέλη του 19^ου αιώνα και τα ελληνικά προτάγματα του αλυτρωτισμού συνδέουν τις στρατιωτικές ασκήσεις με την εκπαίδευση και τις ενσωματώνουν στη σχολική νομοθεσία. Η σχολική γυμναστική στρατικοποιείται παρά τις εκσυγχρονιστικές ρυθμίσεις στα τέλη του 19^ου αιώνα.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα η σωματική άσκηση ισορροπεί μεταξύ παιδαγωγικού αντικειμένου και στρατιωτικής προπαίδευσης. Ιδρύονται γυμναστήρια και σκοπευτήρια σε κάθε πρωτεύουσα επαρχίας, καθιερώνεται η θέση επιθεωρητή της γυμναστικής, ενισχύεται ο αθλητισμός, χτίζονται νέα σχολικά κτίρια με ελεύθερους χώρους και κλειστές αίθουσες για σωματική άσκηση.

Οπισθοδρόμηση σημειώνεται με το καθεστώς Μεταξά. Ιδρύεται η Εθνική Οργάνωση Νεολαίας «προς προαγωγήν της σωματικής και πνευματικής καταστάσεως αυτών, ανάπτυξιν του Εθνικού φρονήματος».

Η σωματική εκγύμναση συνδέεται με τη στρατιωτική εκπαίδευση και τη διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας. Προάγεται το μοντέλο του πολίτη στρατιώτη σε ένα αυταρχικό πολιτικό πλαίσιο που αποσκοπεί στη διαμόρφωση πειθαρχημένων, υπάκουων και αφοσιωμένων πολιτών στρατιωτών, έτοιμων να θυσιαστούν για το Κράτος. Οι γυμναστές χρησιμοποιούνται σε επιτελικές θέσεις στην οργάνωση. Καθιερώνεται η Τετάρτη ως ημέρα εκπαίδευσης των μαθητών μελών, με στρατιωτική εκπαίδευση στο Γυμναστήριο, ομιλίες διαλέξεις από καθηγητές, εκπαίδευση ειδικοτήτων της ΕΟΝ, κινηματογραφικές ταινίες και εκδρομές.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: gkolydas@gmail.com

Η στρατιωτική δικτατορία της περιόδου 1967-1974 αποτέλεσε για την σύγχρονη ελληνική ιστορία ένα ιδιαίτερα μελανό κεφάλαιο. Από τους κάθε λογής περιορισμούς δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί και ο Τύπος της εποχής, στους εκπροσώπους του οποίου επιβλήθηκε ασφυκτική λογοκρισία.

Τον Οκτώβριο του 1969 με το νομοθετικό διάταγμα (346/1969), καταργείται η προληπτική λογοκρισία στα πλαίσια της δήθεν φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος. Η νέα αυτή κατάσταση ευνοεί μέχρι ένα σημείο την κριτική στους στρατιωτικούς από μια μερίδα του Τύπου και συμβάλει στην εμφάνιση νέων εντύπων.

Ένα από αυτά τα έντυπα ήταν και το περιοδικό «Πολιτικά Θέματα». Κυκλοφόρησε την 1^η Μαρτίου 1973 με σκοπό την άσκηση κριτικής στην χουντική κυβέρνηση, αλλά και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και του κοινοβουλευτισμού στην χώρα μας. Στις σελίδες του αναπτύσσονται αξιόλογα άρθρα εκπροσώπων του πολιτικού και του δημοσιογραφικού χώρου, τα οποία επικρίνουν και αποδομούν το στρατιωτικό καθεστώς, ενώ παράλληλα πληροφορούν το αναγνωστικό κοινό για σημαντικά θέματα όπως οι πολιτικοί κρατούμενοι και το ζήτημα της ελευθερίας του Τύπου. Συγκεκριμένα, τα αντιχουντικά άρθρα υπογράφουν πολιτικοί όπως ο Ιωάννης Ζίγδης, ο Γεώργιος Μαύρος και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.

Επιπλέον, αξιόλογα παρουσιάζονται και τα γελοιογραφικά σκίτσα τα οποία υπάρχουν στις σελίδες του περιοδικού, συμβάλλοντας κι αυτά με τη σειρά τους στην έκθεση της τότε ελληνικής πραγματικότητας. 

Η κατάσχεση ενός τεύχους του εν λόγω περιοδικού τον Νοέμβριο του 1973, φανερώνει πως η σοβαρότητα και η ευστοχία των άρθρων του δεν ήταν πάντοτε αποδεκτά από την κυβέρνηση, επιβεβαιώνοντας πως η προσπάθεια των δημοσιογράφων του δεν αναλώνονταν μόνο στο καθήκον για την ενημέρωση, αλλά και στον αγώνα για την επάνοδο της Ελλάδας στην πολιτειακή κανονικότητα της Δημοκρατίας και την Ελευθερία.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: sitosvaggelis@gmail.com

Τον Σεπτέμβριο του 1975 η αλβανική κυβέρνηση προχώρησε με διάταγμα στην υποχρεωτική αλλαγή των ονομάτων και τοπωνυμίων που αντέβαιναν στις ιδεολογικές και ηθικές απόψεις του καθεστώτος. Παρότι ο συγκεκριμένος νόμος αφορούσε το σύνολο των κατοίκων της χώρας, η εφαρμογή του έθιγε ιδιαίτερα τα μέλη της ελληνικής μειονότητας, καθότι έφεραν στην πλειοψηφία τους θρησκευτικά ονόματα, τα οποία και όφειλαν να αλλάξουν.  

     Η προτεινόμενη εισήγηση έχει ως στόχο να αναδείξει την πρόσληψή του νέου μέτρου της αλβανικής κυβέρνησης στον ελληνικό δημόσιο λόγο. Συνακόλουθα εξετάζονται οι φορείς του δημόσιου λόγου και τα χαρακτηριστικά των μηνυμάτων τους.  Με δεδομένο ότι το αλβανικό διάταγμα συνιστούσε εν πολλοίς παραβίαση των ελευθεριών της ελληνικής μειονότητας, για τις οποίες είχαν δοθεί εγγυήσεις από την αλβανική πλευρά κατά την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Ελλάδα, το ενδιαφέρον της μελέτης επικεντρώνεται στην αντιμετώπισή του ως απειλής για τον ελληνισμό της Αλβανίας από την ελληνική κοινή γνώμη.

Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: laskarisevangelos@gmail.com

H παρουσίαση μου εστιάζει στις αλληλεπιδράσεις Γαλλίας-Μαγκρέμπ μετά τις ανεξαρτησίες των τριών χωρών του Μαγκρέμπ, δηλαδή της Αλγερίας, της Τυνησίας και του Μαρόκου, των οποίων οι εξουσίες και κοινωνίες διατηρούν ισχυρούς οικονομικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τη Δύση και πιο συγκεκριμένα τη Γαλλία. To κεντρικό διακύβευμα της είναι η αναζήτηση και ανάλυση των διαφορετικών στρωμάτων εθνικών, θρησκευτικών και πολιτικών ταυτοτήτων που συνυπάρχουν στην μετααποικιακή εποχή: Γάλλος αποικιοκράτης-Άραβας/μουσουλμάνος/αποικιοκρατούμενος-Βερβέρος-Γάλλος συνδικαλιστής/εκπαιδευτικός επαναστάτης μέσα από τη βιβλιογραφία, Γάλλων και Αράβων συγγραφέων.

Η παρουσίαση τοποθετείται χωρικά στην Βόρεια Αφρική και χρονικά στην μετααποικιακή περίοδο (1956-1980). Η Αφρική είναι γνωστή για τις πολυάριθμες εμπορικές και θρησκευτικές σχέσεις της με τη Δύση ανά τους αιώνες. Δημιουργήθηκαν δίκτυα χώρων όπου ανταλλάσσονταν αγαθά και γνώσεις, εμπλουτισμένα από τις τακτικές επαφές μεταξύ των πληθυσμών. Την εποχή -ενίοτε εξιδανικευμένη- των διασυνοριακών καραβανιών και των εξερευνητών διαδέχτηκε η εποχή των μεταναστεύσεων κάθε είδους, όπου ο μετανάστης (συχνά έμπορος) είναι λαθρέμπορος, μεσίτης: είναι στην πραγματικότητα ένας πολιτικός και πολιτισμικός διαμεσολαβητής, του οποίου οι γνώσεις προέρχονται από τη διαπολιτισμική μάθηση και εμπειρία, σε σημείο που να κατέχει πολλές γλώσσες και πολλούς κώδικες που χαρακτηρίζουν τις κοινωνίες από τις οποίες περνάει.

Η αναβίωση των γαλλικών μελετών για την αποικιοκρατία συνέβαλε στην επανεξέταση των συνθηκών εκπόνησης της οριενταλίστικης γνώσης. Νέα προσοχή δόθηκε στις μορφές συνεργασίας που αναπτύχθηκαν μεταξύ των επιστημόνων που ανήκουν σε αυτούς τους διαφορετικούς κόσμους, οδηγώντας στην επανεξέταση της ανάδυσης ενός δυτικού επιστημονικού λόγου για άλλους πολιτισμούς ως διαδικασία στην οποία συμμετείχαν και οι Άραβες επιστήμονες μέσω των προβληματισμών τους, της κριτικής τους, της γνώσης των έργων ή του πεδίου τους. Tέλος, η πρόταση επιδιώκει να τροφοδοτήσει τη συζήτηση για τον κλάδο της μετααποικιακής Ιστορίας στην Ελλάδα. Η έρευνα συνδέεται με την μετα-αποικιακή εποχή και τη σύνδεση της Μεσογείου άρα και της Ελλάδας με την ευρωπαϊκή Γαλλία μέσω της πολιτισμικής διασύνδεσης, της έντασης των διεθνικών δεσμών, τις κοινές προσδοκίες. Σε γεωπολιτικό επίπεδο, μια Μεσόγειος που θεωρείται ως χώρος έντονης κινητικότητας και συνεχών αναταραχών, η επέκταση της οποίας αποτελεί ο Βορράς, επηρεάζει σε απόλυτο βαθμό την Ευρώπη που θα την ανάγκαζε να ξανασκεφτεί τις πολιτικές της σε μια πιο ανοικτή προοπτική στον κόσμο, να επαναπροσδιορίσει τις πολιτικές ασφάλειας και αντιμετανάστευσης.

Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων – Ι.ΔΙ.Σ.
Διδάκτορας Ιστορίας Ρωσικού Πανεπιστημίου της Φιλίας των Λαών (Μόσχα)

e-mail: argyr22@gmail.com

Την περίοδο 1958-1962 οι σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Σοβιετικής Ένωσης επιδεινώθηκαν. Η εντυπωσιακή οικονομική συνεργασία των δύο χωρών δεν ήταν ικανή να μετριάσει τον έντονο αντικομμουνισμό της ελληνικής πλευράς, απόρροια της μνήμης του εμφυλίου πολέμου και του «εκ Βορρά κινδύνου». Οι φόβοι της ελληνικής πλευράς δεν ήταν ωστόσο ασύνδετοι και με τις πολιτικές εξελίξεις και τα ζητήματα ασφαλείας: την εκλογική έκπληξη της ΕΔΑ στις εθνικές εκλογές του 1958, τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου του 1959, οι οποίες έδωσαν ανεξαρτησία στην Κύπρο το 1960, την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1961, την απειλή του Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης Νικήτα Σ. Χρουστσόφ για πυρηνικό βομβαρδισμό της Ακρόπολης, και τις τεκτονικές αλλαγές που επέφερε η κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962.

Η ανακοίνωση αυτή εστιάζει σε ένα μεγάλο αγκάθι του διμερούς διαλόγου της Ελλάδας με την Σοβιετική Ένωση, το οποίο περιέπλεκε ακόμα περισσότερο το ήδη δυσχερές πολιτικό περιβάλλον· τις πολιτιστικές σχέσεις. Με βάση πρόσφατα αποχαρακτηρισμένο, αδημοσίευτο αρχειακό υλικό από τα αρχεία της ΚΕ του ΚΚΣΕ στη Μόσχα, αλλά και από το Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών θα συζητηθούν, αφενός οι αιτίες της σοβιετικής προσπάθειας επέκτασης της πολιτιστικής της επιρροής, και αφετέρου η αντίδραση της ελληνικής πλευράς στη σοβιετική πρωτοβουλία.

Υπ. Διδάκτορας Τμήμα Φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: aggeli_aggeliki@yahoo.gr

Βασική αρχή του φυσικού δικαίου είναι η σύνδεση της ηθικής με το νόμο, σε αντίθεση με τη νεωτερική θεωρία του νομικού θετικισμού. Κατά την αρχαιότητα τόσο οι Σοφιστές και ο Αριστοτέλης όσο και οι Στωικοί αναφέρθηκαν στα «της φύσεως δίκαια» ως υπερισχύοντες του θετού δικαίου, καθολικά εφαρμόσιμους κανόνες ηθικής, που καθορίζονται από τον λόγο. Η  νομιμότητα των πράξεων κρίνεται με βάση ηθικούς όρους, όπως η μεσότητα, ενώ τα «φύσει δίκαια» συναρτήθηκαν με το πλαίσιο που προσδιοριζόταν ως «κοσμόπολις». Το φυσικό δίκαιο συνδέθηκε με την κοινή ανθρώπινη φύση και με την αντίληψη περί δικαιοσύνης, ως πλαίσιο παραδεδομένων αξιών αλλά και κοινωνικής συνείδησης.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μια σειρά κατοχυρωμένων ατομικών δικαιωμάτων που αφορούσαν στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή, εν πολλοίς προερχόμενων από τις αρχές του φυσικού δικαίου, διαπιστώνουμε ότι περιορίσθηκαν. Η συνταγμα­τικότητα ή μη αυτών των μέτρων κρίθηκε κυρίως υπό το πρίσμα της αναλογικότητας και της απαγόρευσης παραβίασης του πυρήνα των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ωστόσο, στις εγγυήσεις αυτές υπεισέρχονται έννοιες ηθικής, ειδικά όταν πρέπει να σταθμίσουμε το κοινωνικό δικαίωμα προστασίας της δημόσιας υγείας και της ζωής σε σχέση με την αμυντική διάσταση αυτών των δικαιωμάτων. Εν τέλει, ο νομικός εξαναγκασμός θέτει το ερώτημα των ορίων του ατομικού καθήκοντος, και η κρατική προστασία του ατομικού φέρει στην επιφάνεια τη συζήτηση για τα δημόσια αγαθά.

Ο Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Αντώνης Μανιτάκης επισημαίνει σχετικά ότι «ο κορωνοϊός επανασυμφιλίωσε την κοινωνική και ατομική Ηθική με το Δίκαιο και τη νομική επιστήμη», ενώ ο Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Νικόλας Σεβαστάκης μας προτρέπει «να σταθούμε στο πώς αυτό το πλέγμα πανδημίας και απαντήσεων οδηγεί στην επαναξιολόγηση των συστημάτων κοινωνικής συνεργασίας και του τρόπου που σκεφτόμαστε την αλληλεξάρτηση ιδιωτικού και δημόσιου». Ο φιλοσοφικός λόγος καλείται στη σημερινή συγκυρία να ανατροφοδοτήσει τη δημόσια συζήτηση με τις έννοιες του ορθού λόγου, της κοινότητας, αλλά και των παθών (φόβος).

Υπ. Διδάκτορας Τμήμα Φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: sofia.liolitsa@gmail.com

Στην παρούσα ανακοίνωση θα εστιάσουμε την προσοχή μας σε ορισμένα εδραία σημεία της φιλοσοφικής σκέψης του Πλάτωνος αναφορικά με την ανάδειξη της εννοιολογικής ενδοχώρας της αρετής, όπως εκδιπλώνεται σε συγκεκριμένα έργα του Πλάτωνος και ειδικά όσον αφορά την αρετή της ψυχής. Ο εν λόγω φιλόσοφος από τις απαρχές του φιλοσοφικού του στοχασμού αντιλήφθηκε πως η βαθύτερη ουσία του ανθρώπου είναι η ψυχή του. Από τα έργα που αναδεικνύουν με επάρκεια τις αντιλήψεις του Πλάτωνος για τη ψυχή, θα περιορισθούμε σε ορισμένα από την μέση συγγραφική του περίοδο και συγκεκριμένα στην Πολιτεία, στον Φαίδρο, στον Φαίδωνα και στο Συμπόσιο.

Η εν λόγω έννοια έχει πολυσήμαντο ρόλο στην πλατωνική φιλοσοφία, καθώς στην Πολιτεία ο Πλάτων πραγματοποιεί διαχωρισμό της ψυχής σε τρία μέρη, στο λογιστικό, στο θυμοειδές και στο επιθυμητικό θεωρώντας πως η αρετή ενυπάρχει στη ψυχή όταν αυτά τα τρία μέρη της ψυχής βρίσκονται σε ισορροπία και δεν υπερτερεί κανένα, αλλά και κάθε ένα από τα τρία μέρη διαθέτει τις ανάλογες αρετές, καθώς αρετή του λογιστικού είναι η σοφία, του θυμοειδούς η ανδρεία και του επιθυμητικού η σωφροσύνη. Συναφείς εικόνες για την ψυχή παρουσιάζονται και σε άλλους διαλόγους όπως ο Φαίδρος, όπου αναφορικά με τη διάκριση της ψυχής ο Πλάτων επισημαίνει ποια είναι η «ἀρετὴ τοῦ αγαθοῦ ἢ κακοῦ κακία».

Σχετικά με το τρίτο έργο που θα μας απασχολήσει, τον Φαίδωνα, ο συγγραφέας συγκεκαλυμμένος πίσω από το προσωπείο του Σωκράτη αναφέρεται στην αθανασία της ψυχής και στην ανάμνηση αυτής από τον κόσμο των Ιδεών. Τέλος, στο Συμπόσιο πραγματοποιείται αναφορά στη διαδικασία, τους αναβαθμούς μύησης, που καλείται να περάσει η ψυχή έως ότου «ἐξαίφνης κατόψεταί τι θαυμαστὸν τὴν φύσιν καλόν, τοῦτο ἐκεῖνο, ὦ Σώκρατες, οὗδὴ ἕνεκεν καὶ οἱ ἔμπροσθεν πάντες πόνοι ἦσαν, πρῶτον μὲν ἀεὶ ὂν καὶ οὔτε γιγνόμενον οὔτε ἀπολλύμενον, οὔτε αὐξανόμενον οὔτε φθῖνον […]»[1].

[1]. Πλάτων, Συμπόσιο. Μετάφρ., Ιωάννης Συκουτρής. Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1986, 210e 7-11, 211a 1.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Εικαστικών Τεχνών & Επιστημών της Τέχνης Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: artemis.stamatelou@gmail.com

Στο πλαίσιο της προσέγγισης του μουσείου ως νεωτερικού θεσμού, ο οποίος διαμορφώνει ταυτότητες, αξίες και αφηγήσεις, αλλά και διαμορφώνεται από αυτές σε συνάρτηση με τις ιδεολογικές και πολιτισμικές παραμέτρους κάθε εποχής, η παρούσα ανακοίνωση μελετά την ιστορία της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων κατά τη δεκαετία του 1950, και ιδίως από το 1951 έως το 1957.

Το ενδιαφέρον στρέφεται καταρχήν στις διαδικασίες εμπλουτισμού της εικαστικής συλλογής, την οποία είχε αποκτήσει προπολεμικά ο Δήμος Αθηναίων, εστιάζοντας στις πρακτικές νοηματοδότησής της και στον σχετικό θεσμικό λόγο κατά τη δεκαετία του 1950. Για πρώτη φορά τότε, η δημοτική εικαστική συλλογή προβλήθηκε ως ένα συγκροτημένο σύνολο έργων τέχνης, που αναμενόταν όχι μόνο να συμβάλει στην αισθητική καλλιέργεια των κατοίκων της Αθήνας αλλά και να προωθήσει όψεις του καθιερωμένου εθνικού αφηγήματος, στο πλαίσιο της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης της χώρας. Η ανακοίνωση αντλεί από το συναφές μέρος της διδακτορικής μου έρευνας και επιδιώκει  να παρουσιάσει κριτικά την παραγωγή αφηγήσεων αναφορικά με τον προσδοκώμενο ρόλο της Δημοτικής Πινακοθήκης, και κατ’επέκταση του Δήμου Αθηναίων, στην πολιτιστική ζωή της πρωτεύουσας.

Το υλικό της έρευνας προέρχεται από το αρχείο της Δημοτικής Πινακοθήκης, το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Αθηναίων και τον ημερήσιο Τύπο και αναδεικνύει, έστω και ατελώς, τα πρότυπα και τα χαρακτηριστικά της Δημοτικής Πινακοθήκης της Αθήνας, ενός υπό διαμόρφωση μουσειακού θεσμού που λειτουργούσε ως «μία απτή έκφραση των πολιτισμικών κωδίκων» (Σολομών 2006:49) της ελληνικής κοινωνίας της εποχής.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Εικαστικών Τεχνών & Επιστημών της Τέχνης Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: kanavourado@gmail.com

Πρωταρχικός σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να αιτιολογήσει εάν η πόλη των Ιωαννίνων συνεχίζει να συνδέεται άρρηκτα με το παρελθόν της και να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο η ασημουργία και οι τεχνίτες της συγκροτούν αυτό που αποκαλείται «άυλη πολιτιστική κληρονομιά». Επιμέρους στόχος είναι να αποκαλυφθεί η σχέση του κοινού της πόλης των Ιωαννίνων με το Μουσείο Αργυροτεχνίας.

Με αφορμή την ίδρυση του Μουσείου στην πόλη των Ιωαννίνων, ενός μουσείου θεματικού-τεχνολογικού, το οποίο πραγματεύεται την τεχνολογία της αργυροχοΐας κατά την προβιομηχανική περίοδο, αλλά ταυτόχρονα  και μουσείου ιστορικού/λαογραφικού μιας ευρύτερης περιοχής, αφού εστιάζει κυρίως στην ιστορία της αργυροχοΐας στην περιοχή της Ηπείρου, η εν λόγω εργασία επιχειρεί να παρουσιάσει την ιστορική πορεία της τέχνης της αργυροχοΐας στην πόλη και το αποτύπωμά της σήμερα στην τοπική συλλογική μνήμη. Πότε, από ποιους, πώς, γιατί και σε ποιον βαθμό αναπτύχθηκε η τέχνη αυτή; Η έρευνα στα αρχεία του ΠΙΟΠ αναφορικά με τη μουσειολογική μελέτη, αλλά και τη μουσειακή εκπαίδευση, τις σχέσεις του Μουσείου με τις τοπικές αρχές και την κοινότητα των αργυροχόων, όπως και με το κοινό της πόλης και τους επισκέπτες της, αποτελεί την κύρια ερευνητική πηγή.

Σε επίπεδο μεθοδολογίας η συμμετοχική παρατήρηση, η ημι-δομημένη συνέντευξη ως εργαλείο της προφορικής ιστορίας, συνδυαστικά με τη χρήση αρχειακού υλικού, αποτελούν τις κυριότερες επιμέρους στρατηγικές, που αξιοποιήθηκαν στην έρευνά μας. Η υλοποίηση των πρώτων προφορικών συνεντεύξεων με τους ασημουργούς στα Ιωάννινα, θίγει θέματα που αφορούν τους βιογραφικούς σταθμούς των πληροφορητών, το κοινωνικό τους προφίλ, τα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή τους επαγγελματικά, την κατάρτιση, αλλά και την αυτό-εικόνα τους σε σχέση με την κοινότητα στην οποία ανήκουν. Τέλος, οι πιλοτικές συνεντεύξεις εστιάζουν σε ζητήματα, όπως η συνεργασία τους με το Μουσείο σε όλα τα στάδια ίδρυσης και λειτουργίας του, ο ρόλος του μουσείου στη διατήρηση της αργυροτεχνίας και η σχέση του με την τοπική κοινότητα.   

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: broutaeleni@sch.gr

Οι οικίες δημιουργούν ιστορίες και φέρουν πάνω τους την ταυτότητα της εποχής τους καθώς και την κουλτούρα των ανθρώπων που την περιβάλλουν. Δίπλα στο παλιό δημιουργείται το νέο και το νέο διανοίγει προσδοκίες περιβάλλεται με μύθους  και συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των ανθρώπων  που  το παρακολουθούν.  Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η οικία «Κυρίτση» στο δήμο Αγρινίου.  Η « ωραία κοιμωμένη της Τσαλδάρη» όπως χαρακτηρίστηκε στιγματίστηκε από κάποια κατάρα να μην βρει ποτέ τον Οδυσσέα της, να μην ακουστεί ποτέ κλάμα μωρού στην αγκαλιά της.

Η θεμελίωσή του πραγματοποιήθηκε  μετά από κάποια λογομαχία στα 1928 και ήταν το πρώτο τριώροφο σπίτι της πόλης που πρωτοχρησιμοποιήθηκε τσιμέντο ως δομικό υλικό. Στην Κατοχή χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη υλικών από τους Ιταλούς και στην συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για τα γραφεία της Ε.Δ.Α., του Συλλόγου Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου καθώς και από καταστηματάρχες.

Τι βρίσκεται όμως όταν ανοίγει το μπαούλο του σπιτιού; Η παρούσα εισήγηση, μέρος της ευρύτερης διατριβής επιχειρεί μέσα από το αρχειακό υλικό που βρέθηκε και μελετήθηκε να αποδώσει  πολιτισμικά χαρακτηριστικά  της πόλης του Αγρινίου και των κατοίκων της. Τα χαρακτηριστικά αυτά αφορούν τον χώρο της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής δραστηριοποίησης,   επίσημα ιστορικά έγγραφα, τη φυσιογνωμία της οικείας περιοχής που   βρίσκεται η οικεία και την ιστορική μνήμη όπως διασώζεται στους μεταγενέστερους.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Εικαστικών Τεχνών & Επιστημών της Τέχνης Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: d.trakosas@uoi.gr

Το παραμύθι στον σύγχρονο κόσμο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την παιδική ηλικία κι αυτό γιατί ουσιαστικά είναι η πρώτη επαφή του ανθρώπου με τον κόσμο της τέχνης. Ξεκίνησε να παίρνει τον δρόμο προς τη σημερινή του μορφή μετά τον 18^ο αιώνα ενώ η ύπαρξή του χάνεται στις απαρχές της αφήγησης ιστοριών γύρω από τη φωτιά. Το παραμύθι, όμως, ως οντότητα είναι συνδεδεμένο και με τον μύθο αφού το ένα υπάρχει χάρη στο άλλο και αλληλοσυμπληρώνονται έχοντας την ίδια «μητέρα». Μελετητές του χώρου συμφωνούν ότι η διάκριση μεταξύ των δύο καθορίζεται από την κοινωνία μέσα στην οποία «επιβιώνουν» και η εξέλιξή τους οφείλεται στις αλλαγές της δεδομένης κοινωνίας είτε ως προς τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά είτε ως προς την εξέλιξή της μέσα στον χρόνο.

Η παρούσα εισήγηση θα εξετάσει το σύγχρονο παραμύθι οριοθετώντας το στα δεδομένα και τις ανάγκες του 21^ου αιώνα τόσο εικαστικά όσο και νοηματικά. Θα γίνει μια παρουσίαση εκείνων των στοιχείων που χαρακτηρίζουν ένα παραμύθι ως σύγχρονο σε σχέση με το ύφος και τη δομή του και όχι τον χρόνο δημιουργίας του. Ένα παραμύθι που έχει «γεννηθεί» μέσα στον 21^ο αιώνα, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αυτομάτως ως σύγχρονο καθώς είναι πιθανό να υποκύπτει στις κλασικές καταβολές των παραμυθιακών κόσμων. Τέλος, θα καταδειχθούν τα στοιχεία εκείνα που έχουν μείνει αναλλοίωτα από την κοινή πορεία του με τον μύθο μέσα στην πάροδο του χρόνου.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: dim.yannakopoulos@gmail.com

Η τελειοθηρία έχει μελετηθεί κυρίως ως ένα γνώρισμα προσωπικότητας, το οποίο χαρακτηρίζει τα άτομα που θεωρούν κάθε επίδοση, η οποία απέχει από την τελειότητα, ως μη αποδεκτή. Οι απόψεις των ερευνητών συγκλίνουν ως προς το ότι περιγράφουν δυο τύπους τελειοθηρίας: Ο πρώτος τύπος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως “προσαρμοστικός”, ενώ ο δεύτερος τύπος, ως “μη προσαρμοστικός”. Η επιλογή του θέματος της συγκεκριμένης διατριβής ανέκυψε λόγω επισημάνσεων πρόσφατων ερευνών σχετικά με την πολυδιάστατη φύση της τελειοθηρίας και την ανάγκη να στραφεί το ενδιαφέρον στη μελέτη ποικίλων διαστάσεων της τελειοθηρίας σε περιβάλλοντα, όπως ο ακαδημαϊκός χώρος, ο επαγγελματικός χώρος και η εφηβική και παιδική ηλικία. Επίσης, προηγούμενες έρευνες καταδεικνύουν, ως ιδιαίτερα σημαντική, τη διερεύνηση της σχέσης της τελειοθηρίας με τη ρύθμιση των συναισθημάτων συνολικά, επισημαίνοντας τη μη γραμμική σχέση μεταξύ τελειοθηρίας και συναισθημάτων γενικά, καθώς και τον διαμεσολαβητικό ή και ρυθμιστικό ρόλο άλλων παραγόντων σε αυτήν τη σχέση.

Η διδακτορική διατριβή, η οποία βρίσκεται σε φάση σχεδιασμού, αποσκοπεί στο να διακρίνει ομάδες παιδιών, φοιτητών/τριών και ενηλίκων επαγγελματιών που διαφοροποιούνται ως προς το βαθμό στον οποίο κατέχουν προσαρμοστικά και μη-προσαρμοστικά χαρακτηριστικά τελειοθηρίας καθώς και στο να εξετάσει το διαφορετικό προφίλ αυτών των ομάδων ως προς τα συναισθήματα που βιώνουν και τη ρύθμιση αυτών των συναισθημάτων. Επίσης, η σχεδιαζόμενη διδακτορική διατριβή θα επιχειρήσει να εξετάσει παράγοντες που διαμεσολαβούν στη σχέση μεταξύ τελειοθηρίας, συναισθημάτων και ρύθμισής τους, όπως είναι οι στρατηγικές διαχείρισης που χρησιμοποιεί το άτομο όταν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα.

e-mail: maliarasg@gmail.com

Σε αυτή την ομιλία θα παρουσιάσω την πρόταση διδακτορικού, για την οποία συνεργάστηκαν το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με επιβλέπουσα καθηγήτρια την κα Καραγιαννοπούλου και το εργαστήριο ύπνου του UCL. O στόχος αυτής της έρευνας είναι να εξετάσουμε την ακαδημαϊκή τελειοθηρία σε σχέση με την ποιότητα μάθησης μέσω των προβλημάτων ύπνου. H βιβλιογραφία αναδεικνύει την επίδραση των διαταραχών ύπνου στις γνωστικές και συμπεριφορικές λειτουργίες, καθώς και τη συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές άγχους και κατάθλιψης.  Ανάμεσα στο πλήθος των μεταβλητών που έχουν συσχετιστεί μέχρι τώρα με τα προβλήματα ύπνου, κυρίαρχη θέση έχουν η ποιότητα ζωής, οι ανώτατες επιτελεστικές λειτουργίες και η διάθεση.

Η έρευνα συμβάλλει στη σχέση μεταξύ τελειοθηρίας, ανθεκτικότητας και διαταραχών ύπνου που επηρεάζουν τη μάθηση και τις επιτελεστικές λειτουργείες μέσω της μελέτης της ποιότητας του ύπνου,των τύπων προσκόλλησης καθώς και της ικανότητας για εννόηση(mentalizing) και επιστημική εμπιστοσύνη(epistemic trust), διότι είναι δυνατόν να αναδείξουν υψηλά επίπεδα άγχους. Η τελειοθηρία, το άγχος ως χαρακτηριστικό προσωπικότητας καθώς, οι πρώιμες σχέσεις, όπως και τα αποτελέσματα αυτών στην ακαδημική εμπιστοσύνη και την εννόηση σε σχέση με τις επιτελεστικές λειτουργίες θα διερευνηθούν χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια.

Η έρευνα θα εστιαστεί σε προπτυχιακούς φοιτητές. Η μεθοδολογία θα αφορά μετρήσεις αυτοαναφοράς και πειραματικές δοκιμασίες. Αφού εντοπιστούν ομάδες φοιτητών που διαφοροποιούνται ως προς τα ανωτέρω χαρακτηριστικά και θα αξιολογηθούν σε δεύτερο στάδιο επιμέρους διαστάσεις που αφορούν τις διαταραχές ύπνου για να διακρίνουμε τη σημασία των πρώιμων σχέσεων και των συνακόλουθων εννοιών της προσκόλλησης, επιστημικής εμπιστοσύνης και εννόησης. Περιμένουμε ότι μεταβλητές της προσκόλλησης, της επιστημικής εμπιστοσύνης και εννόησης θα ρυθμίζουν τη σχέση ανάμεσα στην τελειοθηρία και τον ύπνο αυξάνοντας την ανθεκτικότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζονται οι επιτελεστικές λειτουργίες και συνακόλουθα ανάλογα με την διάσταση των πρώιμων σχέσεων, να εξηγούνται οι μορφές τελειοθηρίας μέσω του μοντέλου 2×2, ανάλογα με τα υποκείμενα συναισθήματα που κινητοποιούνται.

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: m.sofologi@uoi.gr

Tο σύνθετο πλέγμα της χαρισματικότητας επιχειρείται να φωτιστεί τις τελευταίες δεκαετίες με την κατασκευή ψυχομετρικών εργαλείων μέτρησης της χαρισματικότητας. Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο, αφενός να μελετήσει το πολυδιάστατο  πεδίο της χαρισματικότητας, και, αφετέρου να ελέγξει τις ψυχομετρικές ιδιότητες της Κλίμακας Εκτίμησης της Χαρισματικότητας (ΚΕΧ-Ν) (Gifted Rating Scales-Preschool Form (GRS-P) (Pfeiffer & Jarosewich, 2003) η οποία διερευνά τις διαστάσεις της χαρισματικότητας σε μαθητές/τριες προσχολικής ηλικίας. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα αποτελείται από δυο επιμέρους μελέτες.

H πρώτη έρευνα επιχειρεί να εξετάσει (α) την αξιοπιστία της Κλίμακας Εκτίμησης Χαρισματικότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και (β) και τη συγκλίνουσα και διακρίνουσα εγκυρότητα της ελληνικής μεταφρασμένης έκδοσης της Κλίμακας Εκτίμησης της Χαρισματικότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (ΚΕΧ-Ν – GRS-P). Ο στόχος της δεύτερης μελέτης ήταν η διερεύνηση της σχέσης των εκτελεστικών λειτουργιών και διαστάσεων της χαρισματικότητας στην προσχολική ηλικία. Στην πρώτη μελέτη εξετάστηκαν 26 παιδιά νηπιαγωγείου (12 αγόρια και 14 κορίτσια) (μέση ηλικία σε μήνες = 69,04 μήνες SD = 3.94). Οι γνωστικές μετρήσεις περιλάμβαναν τα έργα Κατηγορική Δοκιμασία Παιδιών (Children’s Category Test – CCT), Έγχρωμες Προοδευτικές Μήτρες του Raven (Colored Progressive Matrices- CPM)  καi τη Δοκιμασία Σύντομης Γνωστικής Εκτίμησης – ΔΣΓΕ (Mini-Mental State Examination, MMSE).

Οι εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών αξιολογήθηκαν με την Κλίμακα Εκτίμησης της Χαρισματικότητας. Στη δεύτερη μελέτη συμμετείχαν 107 παιδιά προσχολικής ηλικίας, 55 κορίτσια (51,4%) και 52 αγόρια (48,6%), Οι εκπαιδευτικοί αξιολόγησαν τις διαστάσεις της χαρισματικότητας με την κλίμακα GRS-P. Οι εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τις εκτελεστικές λειτουργίες αξιολογήθηκαν με τη μεταφρασμένη ελληνική εκδοχή του ερωτηματολογίου Childhood Executive Functioning Inventory (CHEXI; Thorell &Nyberg, 2008).

Τα αποτελέσματα της πρώτης μελέτης αποκάλυψαν θετικές συσχετίσεις της χαρισματικότητας και των επιδόσεων στα έργα μέτρησης της μνήμης. Αντίστοιχα, τα αποτελέσματα της δεύτερης μελέτης έδειξαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ της μνήμης εργασίας και της αναστολής με την Κλίμακα Εκτίμησης της Χαρισματικότητας (ΚΕΧ- GRS-P). Οι συσχετίσεις αυτές υποδηλώνουν τη σύνδεση μεταξύ χαρισματικότητας και υψηλών εκτελεστικών λειτουργιών των μαθητών, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών τους.

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: m.sofologi@uoi.gr

Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η αξιολόγηση των ψυχομετρικών ιδιοτήτων της ελληνικής έκδοσης των Κλιμάκων Εκτίμησης Χαρισματικότητας για παιδιά σχολικής ηλικίας – Έντυπο για Σχολεία (ΚΕΧ-Σ – School Form, GRS-S; Pfeiffer & Jarosewich, 2003; GRS-S).

Ειδικότερα, η έρευνα επιχειρεί να διερευνήσει την αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας και τη δομική εγκυρότητα της ελληνικής έκδοσης των Κλιμάκων Εκτίμησης Χαρισματικότητας σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 489 εκπαιδευτικοί. Ειδικότερα, από το συνολικό δείγμα των εκπαιδευτικών 342 (69.9%) ήταν γυναίκες και 139 (28.4%) ήταν άνδρες, ενώ 7 (1.4%) δεν δήλωσαν φύλο. Μέσω της συμπλήρωσης των ΚΕΧ-Σ οι εκπαιδευτικοί βαθμολόγησαν έξι διαφορετικές διαστάσεις της χαρισματικότητας (Διανοητική ικανότητα, Ακαδημαϊκή/Σχολική ικανότητα, Δημιουργικότητα, Καλλιτεχνικό ταλέντο, Ηγετική ικανότητα και Κίνητρα) σε 489 παιδιά (ηλικίας από 6 ετών έως 13 ετών και 11 μηνών). Συγκεκριμένα, 253 παιδιά ήταν κορίτσια (51.7%) ενώ 236 ήταν αγόρια (48.3%).

Ο δείκτης αξιοπιστίας εσωτερικής συνέπειας Cronbach’s α βρέθηκε εξαιρετικός για όλες τις κλίμακες των διαστάσεων της χαρισματικότητας, καθιστώντας την Σχολική Έκδοση των ΚΕΧ-Σ (GRS-S) ένα αξιόπιστο εργαλείο σύντομης εκτίμησης διαστάσεων της χαρισματικότητας για παιδιά σχολικής ηλικίας. Επίσης, η εφαρμογή ανάλυσης παραγόντων (διερευνητικών και επιβεβαιωτικών) επιβεβαίωσε την οργάνωση όλων των προτάσεων της κάθε κλίμακας των ΚΕΧ-Σ (GRS-S) σε παράγοντες πρώτης τάξης, οι οποίοι συσχετίζονται μεταξύ τους.

Η πολύ υψηλή αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας των κλιμάκων, η οποία ήταν συγκρίσιμη με αυτήν των Pfeiffer και Jarosewich (2003), καθώς και η επιβεβαίωση της δομής των κλιμάκων σε ελληνικό μαθητικό πληθυσμό, υποστηρίζουν τις Κλίμακες Εκτίμησης Χαρισματικότητας (ΚΕΧ-Σ) ως ένα αξιόπιστο και έγκυρο εργαλείο σύντομης εκτίμησης διαστάσεων χαρισματικότητας στο ελληνικό κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: ggkavras@hotmail.com

Η τελειοθηρία έχει μελετηθεί κυρίως ως ένα γνώρισμα προσωπικότητας, το οποίο χαρακτηρίζει τα άτομα που θεωρούν κάθε επίδοση, η οποία απέχει από την τελειότητα, ως μη αποδεκτή. Οι απόψεις των ερευνητών συγκλίνουν ως προς το ότι περιγράφουν δυο τύπους τελειοθηρίας: Ο πρώτος τύπος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως “προσαρμοστικός”, ενώ ο δεύτερος τύπος, ως “μη προσαρμοστικός”. Η επιλογή του θέματος της συγκεκριμένης διατριβής ανέκυψε λόγω επισημάνσεων πρόσφατων ερευνών σχετικά με την πολυδιάστατη φύση της τελειοθηρίας και την ανάγκη να στραφεί το ενδιαφέρον στη μελέτη ποικίλων διαστάσεων της τελειοθηρίας σε περιβάλλοντα, όπως ο ακαδημαϊκός χώρος, ο επαγγελματικός χώρος και η εφηβική και παιδική ηλικία. Επίσης, προηγούμενες έρευνες καταδεικνύουν, ως ιδιαίτερα σημαντική, τη διερεύνηση της σχέσης της τελειοθηρίας με τη ρύθμιση των συναισθημάτων συνολικά, επισημαίνοντας τη μη γραμμική σχέση μεταξύ τελειοθηρίας και συναισθημάτων γενικά, καθώς και τον διαμεσολαβητικό ή και ρυθμιστικό ρόλο άλλων παραγόντων σε αυτήν τη σχέση.

Η διδακτορική διατριβή, η οποία βρίσκεται σε φάση σχεδιασμού, αποσκοπεί στο να διακρίνει ομάδες παιδιών, φοιτητών/τριών και ενηλίκων επαγγελματιών που διαφοροποιούνται ως προς το βαθμό στον οποίο κατέχουν προσαρμοστικά και μη-προσαρμοστικά χαρακτηριστικά τελειοθηρίας καθώς και στο να εξετάσει το διαφορετικό προφίλ αυτών των ομάδων ως προς τα συναισθήματα που βιώνουν και τη ρύθμιση αυτών των συναισθημάτων. Επίσης, η σχεδιαζόμενη διδακτορική διατριβή θα επιχειρήσει να εξετάσει παράγοντες που διαμεσολαβούν στη σχέση μεταξύ τελειοθηρίας, συναισθημάτων και ρύθμισής τους, όπως είναι οι στρατηγικές διαχείρισης που χρησιμοποιεί το άτομο όταν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων
Αρχαιολόγος Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας

e-mail: artemismaniaki@yahoo.gr

Η απόπειρα της ανίχνευσης της θέσης της γυναίκας κατά την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου δεν αποτελεί ένα εύκολο ερευνητικό στοίχημα. Στους πρώιμους ιστορικούς χρόνους οι γραπτές πηγές είναι λίγες και οι εικονιστικές παραστάσεις πιο περιορισμένες σε σχέση με την κλασική περίοδο. Τόσο η παλαιότερη όσο και η πιο πρόσφατη έρευνα βασίστηκε έως και σήμερα σχεδόν εξολοκλήρου στις ταφικές πρακτικές συχνά συνδυαστικά με εικονογραφικά και ιστορικά στοιχεία, προκειμένου να ανασυστήσει την κοινωνική πραγματικότητα στο Αιγαίο της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου. Στο πλαίσιο αυτό, η γυναικεία ταυτότητα μελετήθηκε σποραδικά, αλλά πότε συστηματικά έως τώρα.

Η ανακοίνωση εστιάζει στην περιοχή της Αχαΐας και στα ευρήματα από το νεκροταφείο του Δρεπάνου, που στάθηκαν η αφορμή της έρευνας, καθώς η οστεοαρχαιολογική μελέτη των ανθρώπινων λειψάνων σε αυτή τη θέση, έδωσε σημαντικά αποτελέσματα για το φύλο και την ηλικία των νεκρών, αποτελώντας μια σταθερή και τεκμηριωμένη βάση για τη μελέτη πλούσιων ενηλίκων γυναικείων ταφών.

Στους πρωταρχικούς σκοπούς της διατριβής είναι η αποσαφήνιση και η μεθοδολογική προσέγγιση του όρου «γυναικεία ταφή» για τις εξεταζόμενες ταφές. Η εύρεση πλήθους κτερισμάτων, όπως σφονδύλια, αγγεία οικιακής χρήσης, κάλαθοι και κοσμήματα, συνηγορεί υπέρ μίας γυναικείας ταφής. Απαραίτητο είναι, επίσης, να αποσαφηνιστεί τι νοείται με τον όρο «διακεκριμένη» ταφή. Τα αρχαιολογικά στοιχεία που δηλώνουν ιδιαίτερο ταφικό τελετουργικό, η εξέχουσα μορφή του τάφου ή του σήματος της ταφής, ο κτερισματικός πλούτος, η συγκέντρωση κτερισμάτων με συμβολική σημασία, μαρτυρούν  μία ξεχωριστή περίπτωση προσώπου, με σημαίνοντα ρόλο στην πρώιμη κοινωνία της περιοχής. Απώτερος στόχος της διατριβής είναι η καλύτερη κατανόηση της θέσης της γυναίκας και κυρίως αυτής που θα αποτελούσε μία ξεχωριστή παρουσία στις κοινότητες του Αιγαίου, κατά τους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους, μέσω της μαρτυρίας που προσφέρουν τα αρχαιολογικά κατάλοιπα από την ταφή της και τη μεταθανάτια διαχείριση που δέχτηκε.

Με αφετηρία τις αποδεδειγμένα γυναικείες ταφές, γίνεται προσπάθεια συγκριτικής προσέγγισης και συσχετισμού των κτερισμάτων, των ταφικών πρακτικών που απαντώνται σε κάθε περίπτωση και απόπειρα εξαγωγής συμπερασμάτων και για τις υπόλοιπες ταφές, που δεν έχουν μελετηθεί ανθρωπολογικά.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων
Αρχαιολόγος

e-mail: petros_kosm@yahoo.gr

Μια άγνωστη πλευρά της ιστορίας της νήσου μέσα από επιστολές τις επιστολές του H.S. Gaspary προς τον A. Brongniart, Διευθυντή της Βασιλικής Βιομηχανίας (Κατασκευαστικής) των Σεβρών στο Παρίσι (1832), του Μήλιου Αντικογιάννη όπως αυτή μεταγράφεται στο βιβλίο του L. Ross, Wanderuengen durch Griecheland III (1845) και μέσα από σχέδια του Louis Comte de Forbin στο Voyage dans le Levant en 1817 et 1818 (1819). Αναφορές για τους τρόπους ταφής, όπως τους κατέγραψαν κατά τη διάρκεια των παράνομων ανασκαφών και η σύνδεσή τους με τα σημερινά ανασκαφικά δεδομένα.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: lazopouloum@gmail.com

Το 2014, κατά την επίβλεψη εκσκαφικών εργασιών για την εξόρυξη λιγνίτη, στο τοπικό διαμέρισμα της Αχλάδας, 22χλμ. ΒΑ της Φλώρινας, εντοπίστηκε κάτω από αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ρωμαϊκών χρόνων, εκτεταμένο νεκροταφείο. Μέχρι σήμερα έχουν έρθει στο φως περισσότερες από 1300 ταφές, που χρονολογούνται από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού έως τα Βυζαντινά χρόνια. Οι πολυπληθέστεροι τάφοι ανήκουν στην περίοδο μεταξύ του 6^ου και του 3^ου αι. π.Χ. και εντυπωσιάζουν για την ποικιλία, την ποιότητα και την ποσότητα των κτερισμάτων τους.

Στην παρούσα ανακοίνωση επιχειρείται μια πρώτη παρουσίαση του ελληνιστικού νεκροταφείου, το οποίο παραμένει μέχρι και σήμερα, το μοναδικό συστηματικά ανεσκαμμένο νεκροταφείο, αυτής της περιόδου, στον νομό Φλώρινας. Πιο συγκεκριμένα, θα εξετασθούν τα είδη των τάφων, η χωροταξική τους οργάνωση, ο τρόπος ταφής των νεκρών, καθώς και τα κτερίσματα που τους συνόδευσαν· στοιχεία που συνθέτουν μια πρώτη εικόνα για την οικονομία, την κοινωνία και τα ταφικά έθιμα αυτού του σημαντικού ελληνιστικού οικισμού, ο εντοπισμός του οποίου αποτελεί βασικό ζητούμενο της έρευνας.

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων
Aρχαιολόγος ΕΦΑ Πέλλας

e-mail: enaoum@culture.gr

Αντικείμενο της εργασίας είναι η παρουσίαση τμήματος της ανάγλυφης κεραμικής  που προέρχεται από τον αρχαιολογικό χώρο των Πετρών και η οποία έχει έρθει στο φως από τις ανασκαφικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν τη χρονική περίοδο 2011-2020 στο πλαίσιο δυο έργων ΕΣΠΑ που αφορούσαν την αποκατάσταση και ανάδειξη του χώρου. Ο χώρος ανασκάπτεται συστηματικά από τη δεκαετία του 1980 ως σήμερα και παρουσιάζει κατοίκηση από την εποχή του Σιδήρου ως τα μέσα του 1^ου αι.π.Χ. Το υλικό εντάσσεται γεωγραφικά στο πλαίσιο του λεγόμενου εργαστηριακού κύκλου της Μακεδονίας, συγκεκριμένα της δυτικής.

Ειδικότερα θα εστιάσουμε στα τμήματα αγγείων με διηγηματικές παραστάσεις. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα αγαπητή κατηγορία ανάγλυφων αγγείων, των γνωστών από τη βιβλιογραφία ως «ομηρικών», που σχετίζεται κυρίως με το μακεδονικό χώρο και αναδεικνύει την πνευματική καλλιέργεια των κατοίκων της περιοχής. Στην κεντρική διακοσμητική ζώνη τους κοσμούνται με θέματα από τον ομηρικό  έπος, τον δραματικό κύκλο, τη λυρική και παρωδική ποίηση. Το χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της ομάδας είναι η δράση μέσα στο χρόνο υπάρχει δηλαδή το στοιχείο της αφήγησης. Επίσης, τις περισσότερες φορές οι σκηνές συνοδεύονται από επιγραφές που δηλώνουν τα ονόματα των εικονιζόμενων μορφών, του λογοτεχνικού έργου που απεικονίζεται ή και ολόκληρων αποσπασμάτων του.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: ioanna_ioannoy@yahoo.gr

Σκοπός: Η εκτίμηση των επιπέδων του άγχους και της κατάθλιψης των γονέων που γέννησαν πρόωρα νεογνά.

Υλικό και Μέθοδος: Η έρευνα διεξήχθη στο Γενικό Νοσοκομείο Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου». Το δείγμα αποτέλεσαν 40 ζευγάρια ελληνικής καταγωγής, των οποίων τα νεογνά είχαν ΒΓ< 1750 gr και ΗΚ< 34 εβδομάδες. Τα ερωτηματολόγια που δόθηκαν στους συμμετέχοντες της μελέτης ήταν: i) η κλίμακα Επιλόχειας Κατάθλιψης του Εδιμβούργου (EPDS) και ii) η κλίμακα Άγχους του  C. D. Spielberger (STAI). Οι μετρήσεις έγιναν την 3^η – 4^η ημέρα ζωής των νεογνών (1^η μέτρηση), την 20^η – 25^η ημέρα ζωής τους (2^η μέτρηση) και τέλος πριν την έξοδο τους από τη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ) (3^η μέτρηση). Για τη σύγκριση ποσοτικών μεταβλητών μεταξύ των μετρήσεων χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος Wilcoxon-signed rank test.

Αποτελέσματα: Βρέθηκε ότι το ποσοστό κατάθλιψης των μητέρων μειώθηκε σημαντικά στην 3^η μέτρηση (50,0%) σε σύγκριση με την 1^η και 2^η μέτρηση (80,0% και 72,5% αντίστοιχα). Επιπρόσθετα, το ποσοστό κατάθλιψης των πατέρων μειώθηκε στην 3^η μέτρηση (25,0%) σε σύγκριση με την 1^η μέτρηση (45,0%). Η βαθμολογία στο STAI για το προσωρινό άγχος στις μητέρες ήταν σημαντικά μεγαλύτερη στην 1^η μέτρηση (Μέση τιμή±SD: 50,55±11,5) σε σχέση με την 2^η (Μέση Τιμή±SD: 45,23±11,4) και την 3^η (Μέση Τιμή 46,37±10,6). Παρόμοια ήταν η διακύμανση της  βαθμολογίας στο STAI για το Άγχος Προδιάθεσης, όπου καταγράφηκε σημαντικά μεγαλύτερη στην 1^η μέτρηση σε σχέση με την 2^η και την 3^η  (p<0.05). To άγχος στην 3^η μέτρηση των μητέρων ήταν στα ίδια επίπεδα με την 2η μέτρηση. Επίσης, το προσωρινό άγχος στους πατέρες ήταν σημαντικά μεγαλύτερο κατά την την 3^η – 4^η ημέρα ζωής των νεογνών συγκριτικά με τις άλλες δύο μετρήσεις (p<0.01), ενώ το Άγχος Προδιάθεσης δεν μεταβλήθηκε σημαντικά.

Συμπεράσματα: Η γέννηση ενός πρόωρου νεογνού αποτελεί στρεσογόνο παράγοντα και για τους δυο γονείς. Τα αρνητικά συναισθήματα, το άγχος, η αγωνία για το νεογνό τους, τους καθιστά ευάλωτους και ψυχικά ασταθείς.

Η μελέτη έχει σαν στόχο να αναδείξει τη σπουδαιότητα του θεσμού ομάδων περιγεννητικής υποστήριξης γονέων, των οποίων τα νεογνά νοσηλεύτηκαν στη ΜΕΝΝ, ώστε να αντιμετωπίζονται έγκαιρα τα συμπτώματα που αφορούν στην ψυχική τους υγεία.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: p.galerakis@uoi.gr

Εισαγωγή: Με τον όρο αυθεντική  ηγεσία αναφερόμαστε στην αποτελεσματική και ηθική ηγεσία (Begley, 2001), αλλά και “στην αυθεντικότητα των ηγετών και του ηγετικού στυλ τους” (Northouse, 2016). Tο ζήτημα της αυθεντικής ηγεσίας έχει σύνθετες πτυχές, στο πλαίσιο του τομέα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, και ειδικότερα στον τομέα των φιλανθρωπικών καταστημάτων (charity shops), δηλαδή των υβριδικών μορφών καταστημάτων λιανικής πώλησης που έχουν ουσιαστικούς κοινωνικούς στόχους (Blume, 1995; Horne, 1998).

Σκοπός: Η παρούσα έρευνα εξετάζει για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο την πρακτική εφαρμογή της αυθεντικής ηγεσίας στο πλαίσιο του θεσμού των φιλανθρωπικών καταστημάτων. Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται η σχέση μεταξύ των μάνατζερ και της συμπεριφοράς των εθελοντών που εργάζονται στα φιλανθρωπικά καταστήματα. Το ερμηνευτικό μοντέλο που εφαρμόζεται είναι των Avolio, et. al. (2004).

Μέθοδος: Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη μορφή ημιδομημένων συνεντεύξεων που αποτελούνται από 20 ερωτήσεις και με τη χρήση του ερωτηματολογίου αυτοαξιολόγησης ηγεσίας του Northouse (2010). Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω ποιοτικής ανάλυσης. Το δείγμα αποτελείται από οκτώ μάνατζερ που εργάζονται σε οκτώ 8 φιλανθρωπικά καταστημάτα στο St Andrews στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ειδικότερα, το δείγμα αποτελείται από 7 γυναίκες και 1 άνδρα μάνατζερ (6 μάνατζερ και 2 αναπληρωτές μάνατζερ). Οι μάνατζερ έχουν κατά μέσο όρο ηλικία τα 47 έτη και κατά μέσο όρο επαγγελματική εμπειρία τα 18 έτη (με τυπική απόκλιση 7.74 έτη επαγγελματικής εμπειρίας).

Αποτελέσματα: Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε τα παρακάτω: Οι αυθεντικοί ηγέτες έχουν χαρακτηριστικά του δημοκρατικού ηγέτη. Η αυθεντική ηγεσία οδηγεί σε αποτελεσματικό μάνατζμεντ. Η αυθεντική ηγεσία οδηγεί στην επιτυχή καθημερινή απόδοση των εθελοντών στα φιλανθρωπικά καταστήματα στο St Andrews.

Συμπεράσματα: Οι μάνατζερ και οι αναπληρωτές μάνατζερ των φιλανθρωπικών καταστημάτων δεν είναι μόνο διευθυντές, αλλά και αυθεντικοί ηγέτες. Η αυθεντική ηγεσία είναι κομβικής σημασίας για τη διατήρηση των φιλανθρωπικών καταστημάτων, αλλά και για την επίτευξη της κοινωνικής τους διάστασης.

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία Παν/μίου Ιωαννίνων
Λογοθεραπεύτρια
Διδακτικό προσωπικό στο Τμήμα Λογοθεραπείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Πατρών

e-mail: sialogo@gmail.com

Η Ελλειμματική Προσοχή-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) χαρακτηρίζεται ως μια διαταραχή που παρουσιάζει δυσκολίες στην ικανότητα των παιδιών να προσέχουν, να αναστέλλουν τις παρορμήσεις και να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους (Roberts et al., 2015) επηρεάζοντας έτσι την επικοινωνία, την καθημερινή λειτουργικότητα και την κοινωνικοποίησή τους (Weyandt & Gudmundsdottir, 2015). Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, αυτές οι δυσκολίες είναι πιθανό να προκύπτουν από ελλείμματα στις εκτελεστικές λειτουργίες (Stanford & Delage, 2020). Εκτός όμως από τις εκτελεστικές λειτουργίες τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν ελλείμματα και στις γλωσσικές δεξιότητες, τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανόηση (Hawkins et al., 2016∙ Barini et al., 2015∙ Gremillion & Martel, 2015). Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει τα γλωσσικά ελλείμματα των παιδιών με ΔΕΠ-Υ, την πιθανή σύνδεσή τους με τις εκτελεστικές λειτουργίες και τη δυνατότητα αποκατάστασής τους. Παράλληλα, θα χαρτογραφήσει και θα συγκρίνει τις γλωσσικές ικανότητες και τις εκτελεστικές λειτουργίες των παιδιών, με και χωρίς ΔΕΠ-Υ σχολικής ηλικίας. Στο δεύτερο στάδιο της μελέτης και με βάση τα αποτελέσματα των νευροψυχολογικών μετρήσεων θα χορηγηθεί σύντομη εξ αποστάσεως παρέμβαση για την εξάσκηση των γνωστικών λειτουργιών με τη χρήση του προγράμματος γνωστικής ενδυνάμωσης Brain ΗQ  (www.brainhq.com).  

Πιο αναλυτικά, οι γλωσσικές και γνωστικές ικανότητες παιδιών  σχολικής ηλικίας (8 με 12 ετών) με διάγνωση ΔΕΠ-Υ και τυπικά αναπτυσσόμενων παιδιών, ίδιου φύλου και παρόμοιας ηλικίας με τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, θα εξεταστούν με τη χρήση μιας συστοιχίας εικόνων (εκφραστικό λεξιλόγιο, σύνταξη, μορφολογία) ενώ μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή θα εξεταστεί το σύνολο των εκτελεστικών τους λειτουργιών, η μνήμη, η λεκτική ευχέρεια, και η προσοχή τους.

Εφαρμόζοντας νέες μεθοδολογικές προσεγγίσεις, η παρούσα μελέτη θα είναι σε θέση να μας παρέχει σημαντικές θεωρητικές και κλινικές πληροφορίες για τη φύση της διαταραχής που θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη στα διαγνωστικά κριτήρια των παιδιών με ΔΕΠ-Υ η/και να συνεισφέρουν στην πρώιμη διάγνωση. Επιπλέον, με βάση τα ανωτέρω αναφερόμενα και εφ’ όσον επιβεβαιωθεί αν υφίσταται και ποια είναι η σχέση των γλωσσικών ελλειμμάτων με τις εκτελεστικές λειτουργίες, θα έχει συμβάλλει στην εφαρμοσμένη επιστημονική γνώση και θα οδηγήσει στην καθιέρωση και στην Ελλάδα σύγχρονων, εμπεριστατωμένων και πιο αποτελεσματικών θεραπευτικών στρατηγικών αντιμετώπισης της ΔΕΠ-Υ.

Η λεγόμενη «μνημονική στροφή» (memory turn) ή «έκρηξη της μνήμης» (memory boom), που εκδηλώνεται από τη δεκαετία του 1980 σηματοδοτεί και την ανάδυση μιας νέας αίσθησης του χρόνου βασισμένης στη μη γραμμικότητα ή στις πολλαπλές χρονικότητες και όχι στην ιστοριστική σύλληψη του χρόνου ως μη αναστρέψιμου.

Πριν την «μνημονική στροφή» η διαφορά ιστορίας και μνήμης βασίζονταν στην υπεροχή της ιστορίας ως μορφής γνώσης με την πρώτη να περιβάλλεται τις επιστημολογικές αρετές της αντικειμενικότητας, της οικουμενικότητας και της αμεροληψίας ενώ η δεύτερη  να θεωρείται αβάσιμη, μεροληπτική και υποκειμενική. Η ιστορία ήταν διαρκώς καχύποπτη απέναντι στη μνήμη, επιδιώκοντας να την καταστείλει και να την εξαφανίσει, με τον Maurice Halbwachs να εντοπίζει τη διαφορά τους στο ότι η ιστορία είναι μοναδική ενώ η μνήμη πολλαπλή. Με την άνοδο των σπουδών μνήμης παρατηρείται η όξυνση της αντίθεσης με την ιστορία ως ακαδημαϊκό κλάδο, η οποία συχνά πήρε τη μορφή σύγκρουσης σχετικότητας και ορθολογισμού, αποσπασματικότητας και ολότητας, μνήμης και έρευνας, υποκειμενικότητας και αντικειμενικότητας, παροντισμού και παρελθοντολογίας. Παράλληλα όμως το παρελθόν αναδείχτηκε σε κοινό παρονομαστή και των δύο, με αποτέλεσμα το ενδιαφέρον να στραφεί προς αυτό ως μια κατηγορία που συνδέει και διαφοροποιεί ταυτόχρονα μνήμη και ιστορία.

Το παρελθόν ως μια πιο ρευστή και εύπλαστη κατηγορία φαίνεται να λειτουργεί ως διαμεσολαβητικός παράγοντας μεταξύ ιστορίας και μνήμης καθώς η άνοδος των σπουδών μνήμης και πρόσληψης εκτόπισε κατά κάποιο τρόπο την ιστορία από το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ως εκ τούτου, οι μελέτες σχετικά με την πρόσληψη και τη διαχείριση του παρελθόντος αυξήθηκαν με έμφαση στην επινόηση, την αναθεώρηση ή την ανασύνταξή του. Αν παλαιότερα το διακύβευμα ήταν η επιλογή και η επιβολή παρελθόντος, τώρα ενδιαφέρουν οι κριτικές αναθεωρήσεις και επινοήσεις του παρελθόντος. Το παρελθόν επανέρχεται με την ανάδειξη αποσιωπημένων πτυχών του, την μνημειοποίηση ξεχασμένων τόπων ή την επίκληση μιας χαμένης πολυπολιτισμικότητας, αλλά και ξεχνιέται καθώς η σκυταλοδρομία των γενεών έχει αδυνατίσει ενώ το διαδίκτυο δημιουργεί ένα νέο ψηφιακό κόσμο αποκομμένο από τον παλαιότερο αναλογικό. Νομίζω πως ό,τι χαρακτηρίζει αυτές τις αλλαγές είναι ο «παροντισμός» με βάση τα «καθεστώτα ιστορικότητας» του Hartog και τη μετάβαση από το «κλασικό» στο «μοντέρνο» και εν τέλει στο «παροντικό». 

Ο παροντισμός συνδέεται επίσης και με την σχετικά πρόσφατη έμφαση στο τραύμα στο οποίο το παρελθόν είναι πάντα παρόν (επιστρέφοντας με «στοιχειωμένες» μορφές και δόσεις). Κατά κάποιο τρόπο το παρόν αποσταθεροποιεί το παρελθόν και ο χρόνος συρρικνώνεται σε ένα διαρκές παρόν, ωθώντας μας να δούμε τις προϋποθέσεις και εκφάνσεις αυτού του παροντισμού και των συναφών εννοιών του τραύματος και της (μετα)μνήμης. Εντέλει μέσω της μνήμης και του τραύματος η ιστορία μετασχηματίζεται σε ένα διαρκές παρόν και η εποχή μας μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει τον θρίαμβο του παροντισμού.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: x.gouidis@gmail.com

Η συνήθεια να κτερίζονται οι νεκροί με νόμισμα ήταν διαδεδομένη κατά τους αρχαίους χρόνους με ιδιαίτερη έμφαση στους ελληνιστικούς, αλλά με ασαφείς απαρχές. Οι παλαιότερα σωζόμενες αρχαίες, γραμματειακές πηγές τοποθετούν τις απαρχές του εθίμου στον χώρο της Αττικής. Ωστόσο, τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά δεδομένα δεν φαίνεται να συμβαδίζουν πλήρως με αυτήν την εικόνα.

Πρώιμες περιπτώσεις ταφών με νόμισμα, αλλά και πολυάριθμα σχετικά παραδείγματα, αναδεικνύουν ένταση του φαινομένου σε άλλες περιοχές. Επί δε προσθέτως, η συνήθεια που σχετίζεται με ένα σύνθετο αντικείμενο, όπως είναι το νόμισμα των ζωντανών, δημιουργεί σύνθετες πτυχές και στον Κόσμο των Νεκρών, τις οποίες ακόμη δεν έχει αποσαφηνίσει πλήρως η νεώτερη έρευνα.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: georgiosexarchos@gmail.com

Ἡ “ζωηρὴ” ἐπικοινωνία τῶν λαῶν τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως, ἡ ὁποία ἄρχισε μὲ τὸ κράτος τοῦ Ἀλεξάνδρου, ποὺ ὡς συνέπεια εἶχε τὴν ἀνάμειξη διαφόρων θρησκειῶν καὶ λατρειῶν, προετοίμασαν τὸν κόσμο νὰ δεχθεῖ φυσικὰ καὶ ἀβίαστα τὴν Ρωμαϊκὴ Οἰκουμένη ποὺ μὲ τὴν σειρὰ της ἔδωσε τὴν σκυτάλη στὸν Χριστιανισμό.
Ὁ κοσμοπολιτισμὸς τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ ἡ διάστασή του ἀπὸ τὸ σκεπτικό τοῦ δασκάλου του, τοῦ Ἀριστοτέλη, ἀποτέλεσαν σημαντικοὺς παράγοντες ἐπίτευξης αὐτοῦ τοῦ ἐγχειρήματος. Πῶς ὅμως κατάφερε ὁ γιὸς τοῦ Φιλίππου νὰ γίνει ἀποδεκτὸς στοὺς κατοίκους τῶν κατακτημένων περιοχῶν; Οἱ πολιτισμικὲς ζυμώσεις ποὺ πραγματοποιήθηκαν καὶ ὁ σεβασμὸς ὅλων τῶν λαοτήτων συνέβαλαν ὥστε νὰ δημιουργηθεῖ μία παγκόσμια πολιτιστικὴ αὐτοκρατορία, ποὺ ἂν καὶ μετὰ τὸν θάνατο τοῦ ἱδρυτὴ της κατέπεσαν τὰ πραγματικὰ σύνορά της, ὡστόσο ἤκμασε πολιτισμικὰ μὲ τοὺς ἐπιγόνους του. Ἡ πολιτικὴ του μεγαλοφυΐα ἄρχισε νὰ ξεδιπλώνεται μετὰ τὴν νίκη του ἐπὶ τοῦ Δαρείου καὶ τὴν κατάλυση τοῦ Περσικοῦ κράτους.
Ὁ Ἀλέξανδρος ἀντιλήφθηκε ἀπὸ πολὺ νωρὶς ὅτι ἡ καλὴ θέληση τοῦ πληθυσμοῦ εἶναι ἡ βάση μίας ὁμαλῆς διακυβέρνησης. Ἡ διατήρηση Περσῶν σατραπῶν σὲ ἐπαρχίες τοῦ περσικοῦ κράτους ποὺ καταλάμβανε, ἡ ἀνταμοιβὴ Περσῶν ποὺ δὲν τοῦ ἀντιστάθηκαν καὶ ἡ ἀνάμειξη Ἑλλήνων καὶ Περσῶν μέσω μεικτῶν γάμων ποὺ ὁ ἴδιος ὑποστήριξε, ἦταν βασικὸ στοιχεῖο τῆς πολιτικῆς του. Μετὰ τὶς νίκες του καὶ τὴν κατάληψη περιοχῶν ἀπέφυγε νὰ ἐπιβάλει τὴν Ἑλληνικὴ θρησκεία. Ἀντίθετα, σεβάστηκε mutatis mutandis τὰ θρησκευτικὰ καὶ λατρευτικὰ δεδομένα τῶν περιοχῶν. Ἔτσι ὁ Ἀλέξανδρος μποροῦσε νὰ θυσιάσει στὴν Τύρο, στὴν Μέμφιδα καὶ στὴν Βαβυλώνα στοὺς τοπικοὺς θεούς, ἀποκτώντας ἕνα τεράστιο πολιτικὸ πλεονέκτημα ἐνῶ ἀργότερα, σύμφωνα μὲ τὸν Ἰώσηπο, ἐπισκέφθηκε τὸν Ναὸ τοῦ Σολομώντα, συζητώντας μὲ τοὺς Ραβίνους.
Ἐπιπλέον ἐνδιαφέρον προκαλεῖ ἡ θεοποίηση τοῦ Ἀλεξάνδρου, κάτω ἀπὸ ποιὲς συνθῆκες προάγεται καὶ ἀκόμη πώς αὐτὴ ἑρμηνεύεται απὸ τοὺς Ἑλληνες καὶ τοὺς ἐπιχώριους λαούς. Ἐν κατακλείδι ἡ ἴδια ἡ Μακεδονία ἔχει ἱστορικὰ παραδείγματα πολυπολιτισμικότητας καὶ διαφορετικῶν θρησκευτικῶν ἐπιδράσεων, ἀφοῦ καὶ αὐτὲς οἱ γυναῖκες τοῦ Φιλίππου, πλὴν τῆς Ὀλυμπιάδας, προέρχονταν ἀπὸ τὴν Σκυθία καὶ τὴν Ἰλλυρία.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: chriseuge@hotmail.com

Το γεγονός ότι ο Άσπαρ (400-471 μ.Χ.), στρατηγός μη ρωμαϊκής καταγωγής, κατάφερε στα μέσα του 5^ου αιώνα να αναρριχηθεί στην ίσως πιο υψηλή θέση μέσα στην βυζαντινή αυτοκρατορία, αυτήν του αντιβασιλέα, επαναπροσδιορίζει το ερώτημα αναφορικά με τη θέση των μη βυζαντινών στο ανατολικό ρωμαϊκό τμήμα. Η πορεία και ο τρόπος που κατάφερε κάτι τέτοιο, αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, και μη επαρκώς μελετημένα, θέματα του πρώιμου βυζαντίου. Αυτό γιατί είναι ο μονός μη βυζαντινής καταγωγής που κατορθώνει να διαγράψει μια τέτοια πορεία, στο ανατολικό ρωμαϊκό τμήμα.  Αυτό με τη σειρά του πυροδοτεί το ερώτημα, για το πως κατάφερε κάτι τέτοιο ένας μη ρωμαϊκής καταγωγής, ζήτημα το οποίο απασχολεί φυσικά και την ερευνητική κοινότητα.  Συνεπώς, η σκέψη που δημιουργείται, είναι να διερευνηθεί η θέση των μη βυζαντινών, κυρίως στρατιωτικών, στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος.  Το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης αναζήτησης, θα δημιουργήσει δυο τινά. Είτε οι μη βυζαντινής καταγωγής είχαν ευκαιρίες ανελίξεις και ελευθερίες, και επομένως υπήρχε η βάση για έναν μη βυζαντινό να καταφέρει να διαγράψει κάποια πορεία, είτε ότι δεν είχαν, και συνεπώς οι λόγοι της πορείας του Άσπαρα πρέπει να αναζητηθούν άλλου.

Δεδομένου ότι ο Άσπαρ ανήκει στον 5^ο αιώνα, το χρονικό πλαίσιο της ανακοίνωσης θα επικεντρωθεί από τα τέλη του 4^ου αιώνα έως τις αρχές/μέσα του 5^ου.  Βέβαια θα αναζητηθούν και στοιχεία προγενέστερα ή μεταγενέστερα αν είναι αναγκαίο, καθώς αυτά είτε αποτελέσαν τη βάση των επομένων, είτε έμειναν σταθερά και στις μετέπειτα περιόδους, είτε υποδεικνύουν μια άποψη που υπήρχε, παραδείγματος χάριν θρησκευτικά διατάγματα και νόμοι. Η θρησκευτική ελευθερία, η απόκτηση υπατείας, οι γαμήλιες σχέσεις, η καριέρα,  η περιουσία, και οι σχέσεις μεταξύ αξιωματούχων είναι κάποια από τα στοιχεία τα οποία θα σημειωθούν, καθώς αυτά υποδεικνύουν μια κραταιά βάση. Τα συμπεράσματα θα υποδείξουν τη θέση των μη βυζαντινών στο ανατολικό τμήμα και το πλαίσιο στο οποίο βρίσκονταν.

Το γεγονός ότι ο Άσπαρ (400-471 μ.Χ.), στρατηγός μη ρωμαϊκής καταγωγής, κατάφερε στα μέσα του 5^ου αιώνα να αναρριχηθεί στην ίσως πιο υψηλή θέση μέσα στην βυζαντινή αυτοκρατορία, αυτήν του αντιβασιλέα, επαναπροσδιορίζει το ερώτημα αναφορικά με τη θέση των μη βυζαντινών στο ανατολικό ρωμαϊκό τμήμα. Η πορεία και ο τρόπος που κατάφερε κάτι τέτοιο, αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, και μη επαρκώς μελετημένα, θέματα του πρώιμου βυζαντίου. Αυτό γιατί είναι ο μονός μη βυζαντινής καταγωγής που κατορθώνει να διαγράψει μια τέτοια πορεία, στο ανατολικό ρωμαϊκό τμήμα.  Αυτό με τη σειρά του πυροδοτεί το ερώτημα, για το πως κατάφερε κάτι τέτοιο ένας μη ρωμαϊκής καταγωγής, ζήτημα το οποίο απασχολεί φυσικά και την ερευνητική κοινότητα.  Συνεπώς, η σκέψη που δημιουργείται, είναι να διερευνηθεί η θέση των μη βυζαντινών, κυρίως στρατιωτικών, στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος.  Το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης αναζήτησης, θα δημιουργήσει δυο τινά. Είτε οι μη βυζαντινής καταγωγής είχαν ευκαιρίες ανελίξεις και ελευθερίες, και επομένως υπήρχε η βάση για έναν μη βυζαντινό να καταφέρει να διαγράψει κάποια πορεία, είτε ότι δεν είχαν, και συνεπώς οι λόγοι της πορείας του Άσπαρα πρέπει να αναζητηθούν άλλου.

Δεδομένου ότι ο Άσπαρ ανήκει στον 5^ο αιώνα, το χρονικό πλαίσιο της ανακοίνωσης θα επικεντρωθεί από τα τέλη του 4^ου αιώνα έως τις αρχές/μέσα του 5^ου.  Βέβαια θα αναζητηθούν και στοιχεία προγενέστερα ή μεταγενέστερα αν είναι αναγκαίο, καθώς αυτά είτε αποτελέσαν τη βάση των επομένων, είτε έμειναν σταθερά και στις μετέπειτα περιόδους, είτε υποδεικνύουν μια άποψη που υπήρχε, παραδείγματος χάριν θρησκευτικά διατάγματα και νόμοι. Η θρησκευτική ελευθερία, η απόκτηση υπατείας, οι γαμήλιες σχέσεις, η καριέρα,  η περιουσία, και οι σχέσεις μεταξύ αξιωματούχων είναι κάποια από τα στοιχεία τα οποία θα σημειωθούν, καθώς αυτά υποδεικνύουν μια κραταιά βάση. Τα συμπεράσματα θα υποδείξουν τη θέση των μη βυζαντινών στο ανατολικό τμήμα και το πλαίσιο στο οποίο βρίσκονταν.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: aikaterinh.tsekoura@gmail.com

Τo γεγονός ότι στην Βιβλιοθήκη του Φωτίου παρατίθενται εκτενή αποσπάσματα από βίους φιλοσόφων επαναπροσδιορίζει το ερώτημα αν ο εμπνευστής της ήταν αδιάφορος προς την φιλοσοφία. Αυτό θα επιχειρήσει να αναδείξει η εν λόγω έρευνα.

Με αφορμή, λοιπόν, τα έργα του Δαμάσκιου (460/462-539), ο Φώτιος καθορίζει τα θέματα που τον ενδιαφέρουν ως παιδαγωγό, επικεντρώνοντας στις πνευματικές του αρετές και παρόμοιες δραστηριότητες του ως διδασκάλου και ως μελετητή που οδηγούν στην επιστημονική έρευνα. Φυσικά δεν επιφυλάσσεται πάντοτε θετική γνώμη για τους τελευταίους εθνικούς, καθώς καταπιάστηκαν με θέματα που άπτονταν της αρμοδιότητας του χριστιανισμού. Παρόλα αυτά ο Φώτιος παραδέχεται ότι όλη αυτή η σειρά των Νεοπλατωνικών φιλοσόφων (Ισίδωρος, Πρόκλος, Μαρίνος, Δαμάσκιος) είναι πρώτης τάξεως λόγιοι. Ενδόμυχα μάλλον τους θαυμάζει για το ταλέντο τους, την ευρυμάθεια και την διανοητική τους αφοσίωση. Ο ίδιος ο Δαμάσκιος επαινείται για πολυμάθεια του όπως την ρητορική, τα μαθηματικά, την ιατρική και την φιλοσοφία. Φαίνεται ότι το έργο του επικουρεί την προσπάθεια του Φωτίου να αποδώσει στην Βιβλιοθήκη και γενικά στα έργα του την καλλιέργεια των μαθητών του και των φίλων του.

Τα φιλοσοφικά ενδιαφέροντα του Φωτίου, με την εξαίρεση κάποιων λημμάτων στην Βιβλιοθήκη, δεν κλίνουν προς την φιλοσοφία του 5^ου και του 4^ου π. Χ αιώνα (Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Στωικοί, Επικούρειοι) αλλά στην φιλοσοφία της ύστερης αρχαιότητας και συγκεκριμένα του Νεοπλατωνισμού. Το τελευταίο ρεύμα καταπιάστηκε και με θεολογικά ενδιαφέροντα όπως την ελεύθερη βούληση. Για αυτό και ο Φώτιος παραθέτει την τρίτομη πραγματεία Περί Προνοίας, του Νεοπλατωνικού φιλοσόφου Ιεροκλή (5^ος αι. μ. Χ). Ο τελευταίος φαίνεται ότι είχε κάποιες επιρροές από την νέα θρησκεία και επιχείρησε να την συμβιβάσει σε κάποια σημεία με την εθνική σοφία, αλλά υπήρξε μοναδική περίπτωση. Ο Φώτιος ενδιαφέρθηκε να μελετήσει τέτοια θέματα από την εθνική σκοπιά αλλά και από την χριστιανική ακόμη και αν αυτή δεν ήταν πάντα ορθόδοξη αλλά αιρετική.

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Μουσικών Σπουδών Παν/μίου Αθηνών
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πιάνου

e-mail: ramou@uoi.gr

Η ανακοίνωση αφορά στα αποτελέσματα μεταδιδακτορικής έρευνας που εστιάζει σε θέματα ερμηνείας επιλεγμένων έργων για πιάνο των συνθετών Γιάννη Κωνσταντινίδη, Γιώργου Σισιλιάνου, Γιάννη Ιωαννίδη και Γιώργου Κουμεντάκη, τα οποία καλύπτουν την περίοδο από το 1950 ως το 2000. Χρησιμοποιώντας ως βάση προφορικές οδηγίες από τους συνθέτες προς εκτελεστές των έργων τους, η έρευνα αποσκοπεί στο να καθορίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πιανιστικής γραφής του κάθε συνθέτη, απαντώντας στο ερώτημα αν η μετάδοση των οδηγιών, ως προφορική πηγή, εστιάζει σε παρόμοιου τύπου παρατηρήσεις για τους παραπάνω συνθέτες, ή, σε αντίθετη περίπτωση, να προσδιορίσει πώς αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με τον συνθέτη ή/και το έργο. Ένας απώτερος σκοπός είναι και η περαιτέρω μετάδοση – και διάσωση – αυτών των οδηγιών μέσω μιας νεώτερης γενιάς εκτελεστών.

Στην έρευνα έλαβε μέρος μια ομάδα πιανιστριών η οποία μελέτησε και ηχογράφησε έργα των παραπάνω συνθετών χωρίς να έχει λάβει καμία ιδιαίτερη οδηγία ως προς την ερμηνεία τους. Στη συνέχεια, η ομάδα συμμετείχε σε masterclasses με πιανίστριες που είχαν γίνει αποδέκτες οδηγιών ερμηνείας εκ μέρους των συνθετών (Δόμνα Ευνουχίδου/Γιάννης Κωνσταντινίδης, Μαρία Ευστρατιάδη/Γιώργος Σισιλιάνος, Λορέντα Ράμου/Γιάννης Ιωαννίδης) και ηχογράφησε μια δεύτερη φορά τα έργα. Στην περίπτωση του Γ. Κουμεντάκη ήταν η ίδια η ερευνήτρια που έλαβε τις προφορικές οδηγίες απευθείας από τον συνθέτη.

Οι δύο ηχογραφήσεις του κάθε έργου συγκρίθηκαν ακουστικά, αλλά και μέσω του πρωτοπόρου λογισμικού CLARA που αναπτύχθηκε στο Ινστιτούτο Μουσικής Ακουστικής του Πανεπιστημίου της Βιέννης, ώστε οι διαφορές τους να μπορούν να αποτυπωθούν με τη μεγαλύτερη δυνατή ευκρίνεια. Τα ευρήματα της έρευνας συνδυάστηκαν επίσης με αρχειακά και ιστορικά στοιχεία, ώστε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συγκροτούν την ερμηνεια των επιλεγμένων έργων να στοιχειοθετηθούν με τον πληρέστερο δυνατό τρόπο. Πρόκειται για την πρώτη παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μεταδιδακτορικής έρευνας μετά την ολοκλήρωσή της.

Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Μουσικών Σπουδών Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: v.ismagilov@uoi.gr

Το αντικείμενο της έρευνας είναι η εύρεση, η συλλογή, η ανάλυση και η κατηγοριοποίηση δημοσιευμένων έργων για σόλο πιάνο Ελλήνων συνθετών από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα.

Αυτού του είδους η ταξινόμηση πρόκειται να έχει άμεση πρακτική εφαρμογή γιατί είναι απαραίτητη/χρήσιμη κατά τη διαδικασία της επιλογής για μελέτη σε κάθε συγκεκριμένη φάση εκμάθησης του πιάνου. Ο συγκεκριμένος κατάλογος κρίνεται αναγκαίος για την αποτίμηση και για την αξιοποίηση της ελληνικής πιανιστικής δημιουργίας, όπως επίσης και για την ανανέωση του υπάρχοντος προγράμματος σπουδών στα ωδεία και τις μουσικές σχολές της χώρας.

Ο στόχος της έρευνας είναι η καταγραφή και η κατηγοριοποίηση ανά είδος και βαθμό δυσκολίας πιανιστικών έργων Ελλήνων συνθετών, η προβολή τους στην Ελλάδα και η εισαγωγή τους στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα μουσικών σχολών/ωδείων. Πέρα από αυτό, η συγκρότηση τέτοιου ψηφιακού καταλόγου θα βοηθήσει τους ερευνητές, παιδαγωγούς, σπουδαστές και μουσικούς να εξοικειωθούν βαθύτερα με την ελληνική μουσική για σόλο πιάνο, το οποίο είναι το πιο διαδεδομένο μουσικό όργανο και με το πιο ογκώδες ρεπερτόριο. Η ανάλυση των έργων αυτών θα συμβάλλει στην γενική αποτίμηση της πιανιστικής ελληνικής φιλολογίας με βάση με τον βαθμό δυσκολίας της. Επίσης, αυτός ο συστηματικός κατάλογος θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ως μια βοηθητική ψηφιακή πλατφόρμα σε διατμηματικό, διαπανεπιστημιακό και πανελλαδικό επίπεδο.

Στο συνέδριο θα παρουσιαστούν τα  κριτήρια (δεξιοτεχνικά, θεωρητικά) με τα οποία αξιολογήθηκαν τα έργα, οι δυσκολίες που προέκυψαν κατά την έρευνα και τη μελέτη και κάποια στοιχεία από τα αποτελέσματα της μέχρι τώρα έρευνας.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Μουσικών Σπουδών Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: m.skamnelos@uoi.gr

Η παρούσα έρευνα διήρκησε έναν κύκλο (31) μαθημάτων, του σχολικού έτους (2021-2022), σε δέκα περιπτώσεις μαθητών που είχαν ως στόχο να διδαχθούν ακορντεόν και που πραγματοποιήθηκε με εξ αποστάσεως άμεση (σύγχρονη) διδασκαλία. Το βασικό παιδαγωγικό εργαλείο που είχε ως στόχο να μελετήσει η έρευνα, είναι η δημιουργία βίντεο με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούσαν οι μαθητές για να εξασκηθούν εκτός μαθήματος. Το βίντεο ως προϊόν είναι πολύ-αισθητηριακό, γεγονός που συνάδει με τις παιδαγωγικές αρχές που απορρέουν από τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner, οι οποίες προτείνουν οι πρακτικές να περιλαμβάνουν πολλαπλά ερεθίσματα καθώς έτσι η πληροφορία γίνεται ευκολότερα αποδεκτή από τον μαθητή που θέλει να μάθει ένα αντικείμενο (Kassell, 1998).

Σκοπός της έρευνας δεν είναι να αποδείξει ότι το βίντεο συμβάλλει στην μουσική εκπαίδευση, καθώς αυτό έχει ήδη ειπωθεί βιβλιογραφικά (Cayari, 2013· Κοκκίδου, 2019), αλλά να παρουσιάσει και να προτείνει ψηφιακά επεξεργασμένα βίντεο, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, προτρέποντας τον μαθητή να διαδράσει έχοντας ως στόχο να βελτιώσει τη μουσικότητά του. Στην παρούσα ανακοίνωση θα παρουσιαστούν οι παράγοντες που συνέβαλλαν στο τελικό περιεχόμενο των επεξεργασμένων βίντεο, γεγονός που στηρίχθηκε στη βιβλιογραφία (όπως Whitaker, Orman & Yarbrough, 2014, κ.ά.) και στην πιλοτική εφαρμογή της έρευνας, όπου εντοπίστηκαν οι ανάγκες και οι ελλείψεις των δοκιμαστικών βίντεο.

Μεθοδολογικά, η έρευνα στηρίχθηκε στην Έρευνα Δράσης, που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό ο εκπαιδευτικός να εφαρμόσει μία πρακτική με σκοπό να βελτιώσει το διδακτικό αποτέλεσμα ή να βρει τη λύση σε ένα πρόβλημα (McNiff, 2017). Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων στην απόδοση των μαθητών, ύστερα από τη χρήση των βίντεο, προέκυψε ότι βελτίωσαν την ρυθμική, ακουστική, εκφραστική και τεχνική τους ικανότητα στο ακορντεόν.

Τέλος, σύμφωνα με την Τεχνολογική και Παιδαγωγική Γνώση του Περιεχομένου, δε μπορούμε να αγνοήσουμε τα οφέλη της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση, η οποία αποτελεί πλέον ένα από τα απαραίτητα πεδία γνώσης του σύγχρονου εκπαιδευτικού (Mishra & Koehler, 2006).

Υπ. Διδάκτορας Τμήμα Φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: sarafnik@hotmail.com

Το κείμενο θα προσπαθήσει να δει, να σχολιάσει και να αναπτύξει τις διαφορετικές οπτικές των τριών φιλοσόφων σε σχέση με τη φύση και την λειτουργία του φωτογραφικού μέσου. Είναι η φωτογραφία προβολή, απεικόνιση ή ένα μέσο να βλέπουμε το φάσμα μιας θνήσκουσας πραγματικότητας; Η φωτογραφία ανήκει στην μνήμη, είναι ζώσα μνήμη, είναι αενάως παρούσα ή είναι προβολή μιας πραγματικότητας που υπήρξε;  Αμέσως μετά, το κείμενο θα προσπαθήσει να διαβλέψει τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις των τριών φιλοσόφων σε σχέση με το χρόνο λήψης της φωτογραφίας και το χρόνο θέασής της, με τον αν η φωτογραφία είναι απεικόνιση του κόσμου ή απλή προβολή της, με το συγκινησιακό φορτίο που αυτή φέρει αλλά ακόμα και αν έχει ετερονομία ή είναι ενική.

Τα παραπάνω θα συνεξεταστούν στο πλαίσιο της αντικειμενικότητας ή μη της φωτογραφικής προβολής αλλά και στο πλαίσιο του «ρεαλισμού». Είναι η φωτογραφία μέσο που προβάλλει την πραγματικότητα ή είναι ένα μέσο ρεαλιστικής αναπαράστασης της πραγματικότητας; Στο τέλος, θα προσπαθήσουμε να δούμε πώς τα παραπάνω έχουν επηρεάσει και την αντίληψη που έχουμε για τον κινηματογράφο και την κινούμενη εικόνα, γενικότερα. Είναι ο κινηματογράφος μέσο αναπαράστασης ή μέσο κατασκευής μιας «νέας» πραγματικότητας;

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: mpakallica@hotmail.com

Την τελευταία δεκαετία παρουσιάστηκε το «παρα-ακαδημαϊκό» φαινόμενο μιας ιδιοποίησης των «αναρχοεπιθυμητικών» τάσεων και της «φιλοσοφίας της διαφοράς» (δηλ. εκφάνσεων μιας ορισμένης «νιτσεϊκής αριστεράς») για τη δικαιολόγηση μιας σειράς αντιδραστικών πολιτικών θέσεων, κατά τα λοιπά ευρισκόμενων «πέραν της Δεξιάς και της Αριστεράς».

Η υποβόσκουσα παραδοχή που συνέχει αυτές τις τοποθετήσεις μοιάζει να είναι ότι, στην εποχή των όψιμων μαζικοδημοκρατικών κοινωνιών, η Αριστερά έχει πάψει προ πολλού να εκφράζει μια φυγόκεντρη προωθητική δυναμική και έχει καταλήξει να εγκλείεται στο υπάρχον καθεστώς ως προνομιακή συνιστώσα τής εύρυθμης λειτουργίας και άρα της διευρυμένης αναπαραγωγής του. Επιπρόσθετα, δεσπόζει ως ρητορική η επίκληση του «αξιακού πολυθεϊσμού» εναντίον τού επάρατου διαφωτιστικού οικουμενισμού (στη μορφή φερειπείν του διεθνοπολιτικού κανονιστικού πλαισίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων), ο οποίος άλλοτε γίνεται αντιληπτός ως μετάφραση σε θύραθεν γλώσσα τού αβρααμικού μονοθεϊσμού και άλλοτε κατονομάζεται ως παρασιτική προκρούστεια κλίνη που επικάθεται στο κοινωνικό πεδίο και επιφέρει την ομοιογενοποίησή του υπό τον «ελάχιστο κοινό παρονομαστή».

Εν προκειμένω δεν θα μάς απασχολήσει ο εντοπισμός των όποιων αμφίθυμων οφειλών ή των εκλεκτικών συγγενειών τού εν λόγω «ρεύματος» σε προγενέστερες πνευματικές παραδόσεις, όπως κατεξοχήν είναι οι μεταρομαντικές φιλοσοφίες τής φύσης και της ζωής (λχ. η μετακαντιανή βουλησιαρχική γενεαλογία και οι βιταλιστικές τάσεις που ανατιμούν τον ρόλο των ψυχόρμητων σε σχέση με τη νόηση και αμφισβητούν τον διαχωρισμό των βουλητικών λειτουργιών από τις γνωστικές, η ακόλουθη εστίαση στην ενεργειακή οικονομία των βιοψυχικών συστημάτων ή η συντηρητική πολιτικοποίηση υπαρξιακών κατηγοριών από εκπροσώπους τού «αντιδραστικού μοντερνισμού»).

Η ανακοίνωσή μας θα εστιάσει, πέραν της συνθετικής παρουσίασης του φαινομένου, στα ερωτήματα που αφορούν α) τους λόγους που μια τέτοια ρηματική κατασκευή επανέρχεται, έστω και όχι ακριβώς στο φιλοσοφικό προσκήνιο, διεκδικώντας χώρο στην τρέχουσα ιδεοκίνηση, β) το κοινό στο οποίο απευθύνεται, και γ) το γιατί κρίνει επιβεβλημένη ή πρόσφορη την αναφορά στο έργο τού Gilles Deleuze προκειμένου ν’ αντικρούσει τους ισχυρισμούς –και κυρίως ν’ αποφύγει τον έλεγχο– της «νεοδιαφωτιστικής» κριτικής.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: vagrammat@yahoo.gr

Η βιοπολιτική αναδείχθηκε στις σύγχρονες κοινωνίες ως ο πολιτικός εξορθολογισμός με τον οποίο επιχειρείται η διαχείριση της ζωής και των ανθρώπινων πληθυσμών. Ενάντια στην εξουσία  που σχετίζεται άμεσα με την πρωτοκαθεδρία της ζωής με βιολογικούς όρους, η Arendt θα ταχθεί υπέρ μίας δημόσιας σφαίρας στην οποία η πράξη αποτελεί τη βασικότερη ανθρώπινη πρακτική δραστηριότητα. Σε αυτή την απόπειρα είναι σημαντικό να κατανοηθεί η επίδραση της αριστοτελικής πρακτικής φιλοσοφίας μέσα από μία οντολογία του πρακτού (Κόντος, 2000) και μία φαινομενολογική οπτική (Taminiaux, 1996, Loidolt, 2018).

Χρησιμοποιώντας την οντολογική ανάγνωση του Χάιντεγκερ (Birmingham, 2002), η μαθήτριά  του  κατανοεί  φαινομενολογικά την αριστοτελική  πράξη και  επιτυγχάνει  τη μετεξέλιξή της σε μια φαινομενολογία του πολιτικού που θέτει στο επίκεντρο της την αυτοτέλεια της πράξης (Villa, 1996). Σε αντίθεση όμως με την υπαρκτική αναλυτική του Dasein, η ηθική πράξη στην Άρεντ προκύπτει εντός της διυποκειμενικότητας των σχέσεων και αποκαλύπτεται μέσα από την παρουσία των άλλων.

Από τις βιοπολιτικές προεκτάσεις της πολιτικής θεωρίας της Άρεντ που συνδέονται άμεσα με το γενικότερο πλαίσιο της βιοπολιτικής θεωρίας (Foucault και Agamben)  προκύπτει η σχέση του πολιτικού βίου και της σκέτης ζωής στη σύγχρονη κοινωνία, με την αντιμετώπιση της ζωής ως αυτοσκοπού αλλά και την ολική κυριαρχία του ολοκληρωτισμού στη «γυμνή ζωή» στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στις μάζες των προσφύγων και των απάτριδων. Η άλλη όψη της βιοπολιτικής για την Άρεντ, όμως, είναι η συμφιλίωση της ζωής με την πολιτική του βίου μέσα από το φαινόμενο της γεννησιμότητας καθώς η γέννηση του νέου εντός του κόσμου αποτελεί την οντολογική θεμελίωση της πράξης (Νικολαΐδου– Κυριανίδου, 2021). Η συμβολή της ως άνω οπτικής της Άρεντ είναι αποφασιστική για τη συζήτηση που αφορά στο διακύβευμα της ζωής και στην καταστρατήγηση της πολιτικής πράξης και της ελευθερίας στις κρίσεις που προκύπτουν εντός της σύγχρονης βιοπολιτικής διακυβέρνησης.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: johnperpe@gmail.com

Ο Andrew Feenberg αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς φιλοσόφους της τεχνολογίας της εποχής μας. Η σκέψη του είναι σημαντική καθώς συνενώνει πεδία τα οποία μέχρι πρότινος θεωρούνταν αγεφύρωτα. Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να δομήσει τη λεγόμενη «κριτική θεωρία της τεχνολογίας» του βασίζεται στην Κριτική Θεωρία όπως την κληρονόμησε από τον δάσκαλό του στην Καλιφόρνια Herbert Marcuse, αναθεωρώντας την σε κάποια σημεία· επίσης βασίζεται στην παράδοση των Σπουδών Επιστήμης και Τεχνολογίας και συγκεκριμένα στην κατασκευασιοκρατική προσέγγιση στο εσωτερικό αυτών. Πέραν αυτών, αντλεί πολλά σημεία από φιλοσόφους όπως ο Martin Heidegger, ο Gilbert Simondon, ο Michel Foucault, ο Michel de Certeau, ο Jürgen Habermas, ο Kitāro Nishida και άλλοι.

Με τις εν λόγω θεωρητικές βάσεις επιχειρεί να προσεγγίσει με έναν καινοτόμο τρόπο τη νεωτερική τεχνολογία και να εμπλουτίσει τον θεωρητικό στοχασμό σχετικά με την κοινωνικότητα της τεχνολογίας και την κριτική στον τεχνολογικό ντετερμινισμό. Στο έργο του συνδυάζονται αναλύσεις για ήδη εδραιωμένες τεχνολογίες ή «τεχνοσυστήματα» όπως το ποδήλατο, το ψυγείο ή την γραφειοκρατία με πολύ πιο σύγχρονες όπως το διαδίκτυο. Οι εν λόγω αναλύσεις στοχεύουν στο ευρύτερο πρόταγμα της κριτικής θεωρίας της τεχνολογίας του που είναι ο εκδημοκρατισμός της τεχνολογίας και συνάμα της κοινωνίας. Στην εισήγησή μου θα επιχειρήσω αρχικά να σκιαγραφήσω τα θεωρητικά θεμέλια της σκέψης του Feenberg χαρτογραφώντας τη θέση των Marcuse, Foucault και της κατασκευασιοκρατικής προσέγγισης των Σπουδών Επιστήμης και Τεχνολογίας, ενώ σε δεύτερο επίπεδο θα προσπαθήσω να δείξω την κοινωνική και πολιτική της σημασία για τη σημερινή ψηφιακή εποχή.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλοσοφίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: vassigeor@yahoo.gr

Ο Ferdinand De Saussure στοιχειοθετεί την κεφαλαιώδη αρχή της γλωσσολογίας, σύμφωνα με την οποία η γλώσσα είναι ένα αυτόνομο σύστημα· δηλαδή τεκμηριώνει την αντίληψη της γλώσσας ως ενός οργανωμένου συνόλου σχέσεων, όπου κάθε στοιχείο ορίζεται από τις διαφορές και τις αντιθέσεις τις οποίες αναπτύσσει με άλλα στοιχεία. Η καινοτομία που εισάγει ο Saussure με τη θεώρηση της γλώσσας ως σύστημα αφορά το γεγονός ότι μόνο σε αναφορά με το σύστημα και ενταγμένα εντός του μπορούν  να εξεταστούν τα στοιχεία της γλώσσας, οι γλωσσικές μεταβολές κ.τ.τ. Ο ορισμός της γλώσσας ως συστήματος διήλθε από τη σύλληψη της γλώσσας ως μορφή ή δομή, διότι αυτό που έχει δομή είναι αναγκαστικά ένα σύστημα. Απομακρυνόμενος, επομένως, από την έννοια της υλικής ουσίας αναφορικά με το γλωσσικό φαινόμενο και εννοιολογώντας τη γλώσσα ως ένα φαινόμενο το οποίο διαθέτει δομή οδηγείται με συνέπεια στη σύλληψή της ως ένα σύστημα σχέσεων, όπου η αξία του κάθε όρου προκύπτει από τη σύγχρονη παρουσία άλλων όρων. Το γλωσσικό σύστημα, τα γλωσσικά στοιχεία και οι λειτουργίες συν-υπάρχουν και δι-υπάρχουν σε στενή αλληλεξάρτηση, απαρτίζοντας ό,τι ονομάζουμε δομή μιας συγκεκριμένης γλώσσας.

Ο Claude Lévi-Strauss, από την άλλη, προσπάθησε να ορίσει την έννοια της δομής στην Ανθρωπολογία αναφέροντας ότι εγείρονται μεγάλα και ασαφή προβλήματα κατά τη διαδικασία ορισμού της. Πάντα σε συνάφεια με τη δομική Γλωσσολογία την οποία προϋποθέτει το εγχείρημα του, ξεκαθαρίζει ότι η έννοια της κοινωνικής δομής αναφέρεται στις τυπικές πλευρές των κοινωνικών φαινομένων και άρα η οποιαδήποτε προσπάθεια ορισμού της εξέρχεται του τομέα της Ανθρωπολογίας, ο οποίος αρθρώνεται βάσει της περιγραφής των φαινομένων αυτών. Αναγνωρίζει ότι εξετάζει έννοιες και κατηγορίες που δεν ανήκουν στην Ανθρωπολογία, αλλά τις οποίες η Ανθρωπολογία θα ήθελε να χρησιμοποιήσει ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων επιστημονικών κλάδων, και θεμελιώνει το γεγονός της διάκρισης του ως τον επιφανέστερο εκπρόσωπο του ευρωπαϊκού δομισμού που τόσο πολύ επηρέασε τη φιλοσοφική σκηνή της Γαλλίας τις δεκαετίες 1950-60.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΔΕ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: a.papoutsi@uoi.gr

Στο σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο, η γλωσσική πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο αρχίζει να αναδιαμορφώνεται αμφισβητώντας καθιερωμένες και παγιωμένες αντιλήψεις για τις γλώσσες και κυρίως τη μέχρι τώρα αντίληψη των γλωσσών ως ξεχωριστές οντότητες, ανεπηρέαστες από τις κοινωνικές εξελίξεις. Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να διερευνηθούν οι βέλτιστες πρακτικές διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας σε Κινέζους μαθητές και να προταθούν διδακτικές δραστηριότητες που θα εμπλέκουν τη μητρική γλώσσα των μαθητών.

Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στην Παιδαγωγική της Γλώσσας κάνουν λόγο για αξιοποίηση πολυγλωσσικών πρακτικών με έμφαση στη χρήση της μητρικής γλώσσας και της μετάφρασης. Πιστεύουμε ότι χρησιμοποιώντας τη μητρική γλώσσα και τη μετάφραση, για συγκεκριμένα γλωσσικά σημεία, η μάθηση της ελληνικής μπορεί να επιτευχθεί με ολιστικό τρόπο.

Η έρευνα στηρίχθηκε σε ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν από Κινέζους φοιτητές που σπουδάζουν ελληνικά στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου και σε εμπειρική μελέτη περίπτωσης ιδιωτικού φροντιστηρίου Κινέζου μαθητή σε Δημοτικό Σχολείο στην Ελλάδα. Τα δεδομένα της μελέτης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον σχεδιασμό καινοτόμων διδακτικών δραστηριοτήτων, όπου η κινέζικη μητρική γλώσσα ενισχύσει την απόκτηση νέου λεξιλογίου και την ανάπτυξη προφορικού και γραπτού λόγου στα ελληνικά. Θεωρούμε ότι με κάποιες τροποποιήσεις στο διδακτικό υλικό, αυτές οι δραστηριότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες Κινέζων μαθητών.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΔΕ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: sokoreli.eleni@gmail.com

Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο την εφαρμογή του διαδραστικού θεάτρου για την  ανάπτυξη της γλωσσικής έκφρασης στις πρώτες σχολικές τάξεις του δημοτικού, αλλά και στην προσχολική ηλικία. Το θέατρο και δη το διαδραστικό, όπου χαρακτηρίζεται από την ενεργή συμμετοχή του θεατή, ενδείκνυται για την κοινωνιοσυναισθηματική και επικοινωνιακή χρήση της γλώσσας, η οποία αποτελεί ζητούμενο σε αυτές τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. 

Αποσκοπώντας σε μία ολική προσέγγιση της γλώσσας και λαμβάνοντας υπόψιν την ιδέα της βιωματικής και παιγνιώδους μάθησης ενσωματώνουμε διαδραστικές θεατρικές τεχνικές,  όπως και μεθόδους δημιουργικής γλωσσικής έκφρασης στην διαδικασία της μάθησης, με στόχο την ανάπτυξη του προφορικού και γραπτού λόγου και με επιπλέον επιδίωξη την ενίσχυση της ενσυναίσθησης.

Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε ήταν εκείνη της διδακτικής πρότασης κατά την οποία  προτείνουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο αξιοποιεί το θεατρικό παιχνίδι, την τεχνική της βιβλιοθεραπείας, τα παιχνίδια ρόλων, τεχνικές του θεάτρου του καταπιεσμένου, το θέατρο σκιών, τη δημιουργική γραφή, το κουκλοθέατρο, αλλά και τη μέθοδο των έξι σκεπτόμενων καπέλων του De Bono. Σκοπός η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού, η βελτίωση της ψυχοπνευματικής του κατάστασης, η καλλιέργεια της ενσυναίσθησής του και η εξέλιξη της γλωσσικής του έκφρασης.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΔΕ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: stam1992@hotmail.com

Η αφορμή για τη σύλληψη της ιδέας και την πραγμάτωση της ταινίας μικρού μήκους είναι η συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με την οποία ακολούθησε η γενικευμένη πλέον εκδίωξη και εξόντωση μεγάλου μέρους του ελληνικού και χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας. Η ταινία μικρού μήκους ορίζεται ως μία ταινία με διάρκεια μικρότερη των 30 λεπτών (Καλαμπάκας & Κυριακουλάκος, 2015:20) κι αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέσο μάθησης, καθώς ενισχύει την ικανότητα των μαθητών να σκέφτονται δημιουργικά (Kadabadayi, 2012). Το σενάριο βασίζεται τόσο σε πρωτότυπες συλλήψεις όσο και σε διασκευή αποσπασμάτων ιστορικών μυθιστορημάτων και πρωτογενών πηγών (Αιολική Γη, Το νούμερο 31328 του Ηλία Βενέζη, Τα Ματωμένα Χώματα, Οι νεκροί περιμένουν και Μέσα στις φλόγες της Διδούς Σωτηρίου, Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Στρατή Δούκα).

Τα ιστορικά γεγονότα που καλούνται να αφομοιώσουν οι μαθητές της έκτης δημοτικού και τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην διδακτική ύλη, αποτυπώνονται στην ταινία μικρού μήκους. Η πολυτροπική θεωρία βασίζεται σε μια κοινωνική σημειωτική άποψη της δημιουργίας νοήματος, όπου τα κείμενα κατανοούνται ως μέρος ευρύτερων κοινωνικο-πολιτισμικών πλαισίων (Kress, 2010). Η μετάβαση από τη γλωσσική εστίαση σε μια πολυτροπική απαιτεί από τους αναγνώστες να πλοηγούνται, να σχεδιάζουν, να ερμηνεύουν και να αναλύουν τα κείμενα με νέους και πιο διαδραστικούς τρόπους (Anstey & Bull, 2006). Η βιωματική μάθηση δρα θετικά και αποτελεσματικά, καθώς οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με τα γεγονότα, γίνονται οι ίδιοι πρωταγωνιστές και περνούν το δικό τους μήνυμα, μέσα από τη συμμετοχή τους. Η ταινία στέλνει ένα αντιπολεμικό μήνυμα προάγοντας τα ιδανικά της συναδέλφωσης και της ομαλής συνύπαρξης των λαών, της αξίας της οικογένειας και της δύναμης του ανθρώπου να ξεπερνά τα εμπόδιά του εμπιστευόμενος τις δυνατότητές του. Στο τέλος οι μαθητές αξιολόγησαν μέσω ποσοτικής έρευνας τα συναισθήματά τους. Για τον λόγο αυτόν, αξιοποιήθηκε η Κλίμακα Καταγραφής Συναισθημάτων (Differential Emotions Scale -modified, Fredrickson, Tugade, Waugh, & Larkin, 2003).

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Εικαστικών Τεχνών & Επιστημών της Τέχνης Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: e.christoforidou@uoi.gr

Ο τίτλος της διατριβής είναι Εφηβική κουλτούρα, ηλεκτρονικά παιχνίδια και κοινωνικοπολιτική εκπαίδευση. Ερευνητικός σκοπός είναι να περιγραφούν οι στάσεις και συμπεριφορές των εφήβων 12-17 ετών της Περιφέρειας Θεσσαλίας απέναντι στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, διερευνώντας, συγχρόνως, τις στάσεις και τις συμπεριφορές τους απέναντι σε συγγενικά μέσα της δημοφιλούς κουλτούρας (κινηματογράφος, τηλεόραση, κόμικς και μουσική), καθώς επίσης να διερευνηθούν οι κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Ένας από τους επιμέρους ερευνητικούς στόχους, στο πλαίσιο της εφηβικής κουλτούρας, είναι να αναζητηθούν οι απόψεις των εφήβων αναφορικά με τη σχέση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών με την τέχνη.

 Στο πρώτο μέρος της έρευνας συλλέχθηκαν 485 ερωτηματολόγια από Γυμνάσια και Λύκεια της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Ανάμεσα σε άλλα, τα παιδιά κλήθηκαν να αξιολογήσουν την αξία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και τον βαθμό της καλλιτεχνικότητάς τους. Πρόκειται για ένα ζήτημα που θα διερευνηθεί αναλυτικά στο δεύτερο μέρος της έρευνας, μέσω συνεντεύξεων σε βάθος.

Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα. τα περισσότερα παιδιά πιστεύουν ότι ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι δεν μπορεί να έχει την ίδια αξία με ένα έργο τέχνης, όπως είναι μια ταινία, ένα μουσικό κομμάτι ή ένα έργο ζωγραφικής. Πιο θετική στάση είχαν τα παιδιά που παίζουν βιντεοπαιχνίδια συγκριτικά με εκείνα που δεν παίζουν, καθώς επίσης και τα αγόρια συγκριτικά με τα κορίτσια. Όσον αφορά τις απαντήσεις τους για την αξία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, αυτές κωδικοποιήθηκαν και έδωσαν 11 θεματικές κατηγορίες.

Λαμβάνοντας υπόψη το μεταβατικό στάδιο της εφηβείας και τις γνωστικές αλλαγές που υφίσταται ο έφηβος σε αυτή την περίοδο της ζωής του, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να διερευνηθεί το πώς τα ηλεκτρονικά παιχνίδια -ζωτικό κομμάτι της κουλτούρας τους – γίνονται αντιληπτά από τους ίδιους τους χρήστες. Το πώς οι έφηβοι βλέπουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το τι νόημα δίνουν σε αυτά, θα συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της ‘εφηβικής κουλτούρας’, προσφέροντας μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: kontaxi@uth.gr

H αποκαλούμενη ως Ζ-γενιά ήδη φοιτά στο Πανεπιστήμιο. Είναι η γενιά φοιτητών/τριων που ανατράφηκε από γονείς που χρησιμοποιούν την τεχνολογία και μεγαλώνει από τη βρεφική ηλικία σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται από το Διαδίκτυο. Από τα εφηβικά τους χρόνια είναι σύνηθες το φαινόμενο στην ώρα μελέτης τους ταυτόχρονα να χρησιμοποιούν το κινητό τηλέφωνο για επικοινωνία, το υπολογιστή για να απαντήσουν σε e-mail ή για να ανεβάσουν κείμενα, φωτογραφίες, σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ιδιαίτερα στο Facebook, και παράλληλα να έχουν ανοικτή και την τηλεόραση. 

Σε συνέχεια τέτοιων συνηθειών ως φοιτητές, εμφανίζεται συχνά το φαινόμενο της χρήσης κινητών τηλεφώνων (smart phones) εντός των αιθουσών διδασκαλίας κατά τη διάρκεια των πανεπιστημιακών διαλέξεων/φροντιστηρίων/εργαστηρίων σε θέματα μη σχετιζόμενα με αυτά που αφορούν τις διαλέξεις.

Είναι αναμενόμενο λοιπόν ο διαμοιρασμός της προσοχής των κατά τη διάρκεια της διάλεξης να επηρεάζει την ένταση παρακολούθησης και αφομοίωσης της διδασκόμενης ύλης και της διαδικασίας μάθησης. Παρόλο δε που υπάρχει η άποψη πως τέτοιες ενέργειες των φοιτητών/τριων είναι εύκολα διαχειρίσιμες, στην πράξη δεν είναι εύκολος ο προσδιορισμός των συνεπειών του διαμοιρασμού της προσοχής των στις κοινωνικές δεσμεύσεις φοίτησης και ακαδημαϊκής επίδοσης.

Το θέμα αυτό μελετάται στην παρούσα έρευνα. Ειδικότερα με χρήση ενός δείγματος 826 φοιτητών (7 Τμημάτων) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διερευνώνται οι καθημερινές συνήθειες πολυδιεργασιών (multitasking) των φοιτητών εκτός αίθουσας διδασκαλίας, ο  βαθμός διαμοιρασμού προσοχής εντός της αίθουσας  όπως επίσης και ο βαθμός που οι συνήθειες αυτές επηρεάζουν την ακαδημαϊκή επίδοση.

Υπ. Διδάκτορας Ψυχογλωσσολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Παν/μιο Ιωαννίνων

e-mail: Theophano_Christou@hotmail.com

H επίδραση της συντακτικής πολυπλοκότητας κατά την επεξεργασία των προτάσεων έχει εξεταστεί εκτενώς (Macaruso et al. 1989, Nation &amp; Snowling, 2000, Hoeks et al. 2004, Erdocia et al., 2009, Blything &amp; Cain 2016) και έχει διαπιστωθεί η αυξημένη πολυπλοκότητα των εξαρτημένων προτάσεων. Ειδικότερα, εντοπίζονται σε μαθητές με αναγνωστικές δυσκολίες (ΑΔ) ελλείμματα στη γνώση της σύνταξης (Nation &amp; Snowling 2000, Gillon &amp; Dodd 1994), τα οποία τους προκαλούν δυσκολία στην επεξεργασία της πρότασης (Yngve 1960, Nation &amp; Snowling 2000, Scott &amp; Balthazar 2013) κυρίως κατά την ανάγνωση (Bentin et al. 1990), με αποτέλεσμα να επηρεάζεται κυρίως η κατανόηση του γραπτού και όχι τόσο του προφορικού λόγου (Peer &amp; Reid 2003, Georgiou et al. 2012). Όμως, μελέτες έχουν δείξει ότι στα παιδιά με ΑΔ εντοπίζονται δυσκολίες και στην επεξεργασία του προφορικού λόγου (Gough &amp; Tunmer 1986, Dickinson et al. 2003).

Η προτεινόμενη εισήγηση βασίζεται σε έρευνα στο πλαίσιο εκπόνησης διδακτορικής διατριβής, η οποία εξετάζει την επίδραση: α) του είδους της πρότασης, β) του Συμπληρωματικού Δείκτη (ΣΔ) ή συνδέσμου που εισάγει την εξαρτημένη πρόταση και γ) του καναλιού επεξεργασίας στην πολυπλοκότητα της πρότασης. Η έρευνα διεξήχθη σε ενήλικες (18-40 ετών), παιδιά Τυπικής Ανάπτυξης (ΤΑ) και παιδιά με αναγνωστικές δυσκολίες (Δ΄ – ΣΤ΄ Δημοτικού) με χρονομετρικά πειράματα ανάγνωσης και ακρόασης ατομικού ρυθμού (self-paced reading, self-paced listening), στα οποία έγινε καταγραφή του χρόνου αντίδρασης (ΧΑ) σε κάθε τεμάχιο της πρότασης. Εξετάστηκαν Συμπληρωματικές προτάσεις (με τους ΣΔ ότι, αν, να, που), Χρονικές προτάσεις (με τους συνδέσμους αφού, πριν, ενώ) και προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά με τον σύνδεσμο «και».

Από τα δεδομένα τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών με αναγνωστικές δυσκολίες προκύπτει ότι στα παιδιά με ΑΔ εμφανίζεται αυξημένη πολυπλοκότητα σε όλες γενικά τις προτάσεις. Επίσης, κατά την ανάγνωση των προτάσεων φαίνεται να είναι πιο εύκολες οι προτάσεις με παρατακτική σύνδεση, ενώ πιο δύσκολες οι συμπληρωματικές. Τέλος, φαίνεται ότι το κανάλι επεξεργασίας επηρεάζει την πολυπλοκότητα, καθώς κατά την ακρόαση των προτάσεων εντοπίζονται όμοιοι ΧΑ και στις τρεις ομάδες και παράλληλα προκύπτουν διαφορετικά αποτελέσματα ως προς την επεξεργασία των προτάσεων κατά την ακρόαση, καθώς προκύπτει ότι κατά την ανάγνωση του συνδέσμου ή ΣΔ τα παιδιά με ΑΔ έχουν μεγαλύτερους ΧΑ στον σύνδεσμο και, που συνδέει παρατακτικά τις προτάσεις.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: a.degteva@uoi.gr

Considering the need to review the traditional teaching methods due to the measures of social distancing caused by the coronavirus pandemic and the global trend of transition to the modern educational level using Information Technology, the researchers focus on the tools for teachers that can solve the problems of student engagement in a remote interaction environment. Gamification is not a new concept in the educational process, but now it is experiencing a new era thanks to distance learning development and the adoption of online tools. Classcraft is a web application created in 2013 for online games creation. The Laboratory of New Technologies of the Department of Early Childhood Education, School of Education at the University of Ioannina, Greece, had used the Classcraft environment for game-based courses for prospective teachers in kindergartens.

This study examined how Classcraft games can help undergraduate students to learn about ICT tools. Twenty undergraduate students of the Department of Early Childhood Education during the winter semester participated in this study. This online environment in Classcraft had five types of tasks, including studying and creating presentations, watching and preparing videos, and questionnaires. The feedback obtained from the undergraduate students has shown that students were able to use online games for learning and it was a useful tool for online learning.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: pe.christou@uoi.gr

Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται αξιόλογη σύνδεση μεταξύ εκπαίδευσης και επιχειρηματικότητας (Deveci & Seikkula-Leino, 2018). Μελέτες επισημαίνουν ότι η ανάπτυξη δεξιοτήτων και γνωρισμάτων που προάγουν το επιχειρηματικό πνεύμα πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία (Hasmawaty et al., 2020). Στους θεματικούς κύκλους των εργαστηρίων δεξιοτήτων που εντάχθηκαν στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα πρόσφατα, είναι και η επιχειρηματικότητα.

Σύμφωνα με τους Kondracka-Szala & Malinowska (2019) και Foliard et al. (2018) στα εργαστήρια δεξιοτήτων επιχειρηματικότητας οι εκπαιδευτικοί παίζουν καθοριστικό ρόλο και μετουσιώνονται σε φορείς διευκόλυνσης διαδικασιών και λήψης αποφάσεων. Στη διδασκαλία της επιχειρηματικότητας η συμβολή των ΤΠΕ είναι σημαντική στην ανάπτυξη δεξιοτήτων από τους μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (Pange, 2019; Magen-Nagar & Firstater, 2019; Nikolopoulou, 2020).

Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η διερεύνηση των απόψεων φοιτητών Β κύκλου για την διδασκαλία της επιχειρηματικότητας μέσα από σχέδια μαθήματος που απευθύνονται σε μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Στα σχέδια μαθήματος αναλύεται το επιχειρηματικό πλάνο και η ανάλυση SWOT για την ανάπτυξη δράσεων εξωστρέφειας και καινοτομίας. Η εργασία αυτή αποτελεί πιλοτική έρευνα και συμμετείχαν όλοι οι φοιτητές του Δ.Π.Μ.Σ..

Από τα σχέδια μαθήματος διαπιστώνεται ότι οι φοιτητές Β κύκλου θεωρούν ότι η επιχειρηματικότητα μπορεί να εισαχθεί ως διακριτή θεματική ενότητα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Η εμπλοκή των μαθητών στα επιχειρηματικά σχέδια προσφέρει οφέλη στη σχολική μονάδα. Σύμφωνα με τις απόψεις των φοιτητών η διδασκαλία της επιχειρηματικότητας μπορεί να υλοποιηθεί ως ξεχωριστό μάθημα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Συμπερασματικά, η εισαγωγή της επιχειρηματικότητας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση αναπτύσσει επιχειρηματικές δεξιότητες των μαθητών και για το λόγο αυτό είναι αναγκαία η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πάνω στον τομέα αυτό.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΔΕ Παν/μίου Ιωαννίνων
Εκπαιδευτικός ΠΕ 70

e-mail: giotakolioysi@hotmail.com

Στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος συνοδεύεται διαχρονικά από μία ιδιαιτερότητα, σύμφυτη με την ταυτότητα της ίδιας της ελληνικής γλώσσας, ως ζωντανής γλώσσας, που συνεχώς εξελίσσεται, αντλώντας παράλληλα στοιχεία από το παρελθόν. Η διπλή αυτή παράδοση αφενός προσδίδει στην ελληνική γλώσσα έναν λεκτικό πλούτο, αφετέρου συνιστά τη βασική αιτία για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ομιλητής στη χρήση της.    

 Η παρούσα εισήγηση εστιάζει στην εξελικτική πορεία της ελληνικής γλώσσας και στον αντίκτυπο αυτής στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος, προκειμένου να αναδειχτούν τα λόγια στοιχεία, που επιβιώνουν στη Νέα Ελληνική Γλώσσα. Σκοπός, λοιπόν, της εισήγησης αποτελεί η διερεύνηση και η καταγραφή των συνηθέστερων λαθών, στα οποία εμπίπτουν οι μαθητές των δύο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου και τα οποία συνδέονται με την επιβίωση των λόγιων στοιχείων.

Το πρώτο μέρος πραγματεύεται την έννοια της γλώσσας, προφορικής και γραπτής αλλά και την εξέλιξη αυτής στο πέρας των χρόνων. Γίνεται, ειδικότερα, αναφορά στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας και τα βασικά χαρακτηριστικά της, όπως αυτά διαμορφώθηκαν μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Διασαφηνίζονται οι έννοιες της Καθαρεύουσας και της Δημοτικής και παραθέτονται τα γνωρίσματά τους. Ακόμη, επιχειρείται μία διαχρονική και ταυτόχρονα συγχρονική προσέγγιση του γλωσσικού μαθήματος και αναδεικνύεται η θέση του ως διδακτικού αντικειμένου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και δη στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Τέλος, οριοθετείται η έννοια της ορθογραφίας, κατηγοριοποιούνται τα διάφορα ορθογραφικά λάθη και σημειώνονται τα στάδια της ορθογραφικής ανάπτυξης.

Το δεύτερο μέρος αφορά στην ερευνητική προσέγγιση. Εκθέτονται τα αποτελέσματα της έρευνας και παρατίθενται αναλυτικά τα σημαντικότερα λάθη των μαθητών, όπως αυτά προέκυψαν από τη συλλογή των δεδομένων στις σχολικές μονάδες. Τέλος, η εισηγήτρια καταλήγει στα συμπεράσματα της μελέτης και παραθέτει τις προτάσεις της για τη βελτίωση της ορθογραφικής ικανότητας των μαθητών μέσα από ενδεικτικές δραστηριότητες τις οποίες μπορεί να αξιοποιήσει κάθε εκπαιδευτικός προς την κατεύθυνση αυτή.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΔΕ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: k.sakellaris@uoi.gr 

Η δημιουργική γραφή στο Δημοτικό Σχολείο αποτελεί μια προσπάθεια αφύπνισης των σκέψεων και συναισθημάτων των παιδιών, δίνοντας τροφή στα όνειρα και τη φαντασία τους, ενώ ταυτόχρονα βοηθά στην αποτύπωση των σκέψεών τους χωρίς άγχος και φόβο. Δημιουργικό είναι καθετί που εκφράζει τον εσωτερικό τους κόσμο, μετασχηματίζοντάς το σε αυτοέκφραση, η οποία είναι ταυτόχρονα και εργαλείο επικοινωνίας.

Η σχολική τάξη είναι ο καλύτερος «χώρος» για να οδηγηθούν τα παιδιά στην ανάπτυξη των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων που θα τα βοηθήσει να δημιουργήσουν ένα φορτίο λόγου, σκέψης και συναισθημάτων. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει τα παιδιά να αποκτήσουν θάρρος, πρωτοβουλία, να ψάξουν μέσα στις εμπειρίες που «κουβαλούν» και στη συνέχεια να τους δοθεί η ευκαιρία να αποτυπώσουν τις σκέψεις τους στο χαρτί. Στη συγκεκριμένη εκπαιδευτική παρέμβαση, οι «μικροί συγγραφείς» των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου (Ε΄ και Στ΄) έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν τον δικό τους πρωτότυπο, αυθεντικό μυθοπλαστικό/ποιητικό λόγο μέσα από ζωγραφικά έργα τέχνης, τα οποία ανήκουν σε διαφορετικά καλλιτεχνικά κινήματα του 19^ου και 20^ου αιώνα, προσεγγίζοντάς τα με την αισθητική της φαντασίας, σε συνδυασμό με τη διαίσθηση και την αξιοποίηση των μεταγνωστικών τους δυνατοτήτων.

Για να απελευθερωθεί το δημιουργικό τους δυναμικό, χαλαρώνει η «λογοκρισία της εκλογίκευσης», προκειμένου να προχωρήσουν αβίαστα σε μια διαδικασία ενδοσκόπησης και επικοινωνιακής πρακτικής, που κινείται στον κόσμο της φαντασίας, η οποία όμως έχει ως σημείο αναφοράς την ίδια τη ζωή, με όλο το μέγεθος της γνησιότητάς της. Αντικείμενο της έρευνας είναι η μελέτη των αποτελεσμάτων και των διαδικασιών μιας εναλλακτικής παιδαγωγικής παρέμβασης -κατά την οποία γίνεται χρήση πολλαπλών μεθόδων και τεχνικών- που αποβλέπει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων δημιουργικής έκφρασης και γραφής μέσω των έργων τέχνης, με στόχους όχι μόνο γλωσσικούς και αισθητικούς, αλλά και στόχους που προάγουν την προσωπική τους ανάπτυξη, η οποία παραμελείται από τα γνωσιοκεντρικά, ως επί το πλείστον, Προγράμματα Σπουδών.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: john.dra1789@gmail.com

Η έρευνα γύρω από το θέμα των φυτών στον αρχαίο κόσμο προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για διάφορες πτυχές της κοινωνίας, οικονομίας, των αξιών και του επιπέδου της εξέλιξης των αρχαίων πολιτισμών (κοινωνίες σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης ή αντίθετα προηγμένοι πολιτισμοί). Θεραπευτικά βότανα, ιερά ή μαγικά φυτά, δένδρα και δημητριακά άφησαν το στίγμα τους τόσο στη γραμματεία όσο και την τέχνη, αποτελώντας φορέα πολλαπλών μηνυμάτων.

Ως γνωστόν η χώρα της Αιγύπτου συνδυάζοντας το εύκρατο μεσογειακό κλίμα με τα εύφορα νερά της φυσικής ζωτικής αρτηρίας της, του Νείλου, αποτελούσε έναν πραγματικό φυτικό παράδεισον, που επέτρεπε την ευδοκίμηση μιας τεράστιας ποικιλίας ενδημικών και εξωτικών φυτών. Σημαντική πηγή για τον φυτικό πλούτο της χώρας συνιστούν τα παπυρικά έγγραφα και οι επιστολές της ελληνορρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής.

Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι η ενδελεχής παρουσίαση του αιγυπτιακού ρόδου σύμφωνα τόσο με τις παπυρικές μαρτυρίες (έγγραφα, παραλογοτεχνικοί πάπυροι, όστρακα, ξύλινα πινάκια) όσο και με τις ελληνικές και λατινικές γραμματειακές πηγές. Θα εξεταστούν: α) η δηλωτική παπυρική και λογοτεχνική ορολογία που αφορά στην τριανταφυλλιά και το παραγόμενο απ’ αυτή άνθος, β) η καλλιέργεια του φυτού και η γεωγραφική και χρονική εξάπλωσή της στους νομούς της Αιγύπτου, γ) τα παραγόμενα φυτικά προϊόντα (λ. χ. ροδέλαιο), δ) οι ιαματικές ιδιότητες του ρόδου και η χρήση του στα διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα των ιατρικών παπύρων, ε) η σημασία του ρόδου σε θρησκευτικές τελετές της χώρας του Νείλου, λαμβάνοντας υπόψη το σύνθετο θρησκευτικό υπόβαθρο (συγκρητισμός) της χώρας κατά τα ελληνορρωμαϊκά και πρώιμα βυζαντινά χρόνια, στ) ο μαγικός χαρακτήρας του τριαντάφυλλου, όπως αυτός αντικατοπτρίζεται στα corpora μαγικών παπύρων PGM και PDM, ζ) τέλος, η σημειολογία που ανέπτυξε το υπό εξέταση φυτικό είδος σε διαφορετικά ιστορικο-πολιτισμικά συμφραζόμενα.

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: kallan@hotmail.gr

Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι να σκιαγραφήσει τις διάφορες σατιρικές personae τις οποίες χρησιμοποιεί ο Οράτιος σε μία από τις πιο χιουμοριστικές και γνωστές Σάτιρές του, την 1.8, προκειμένου να διακωμωδήσει αντιλήψεις της εποχής του περί μαγείας, αλλά και να παρουσιάσει με υπαινικτικό τρόπο γεγονότα από το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν της Ρώμης.

Πιο συγκεκριμένα, η σατιρική φωνή του ποιητή επιστρέφει στην 1.8 με τη μορφή του ξύλινου σκιάχτρου του Πρίαπου, αγροτικού θεού της γονιμότητας. Στη συνέχεια, διηγείται το επεισόδιο ανάμεσα στις δύο μάγισσες Κανιδία και Σαγάνα και το είδωλο του θεού στον Ησκυλίνο λόφο, όπου πολλές φορές κατέφευγαν οι μάγισσες και με τα οστά των νεκρών τελούσαν τις μαγικές τους τελετές. Οι δύο γυναίκες-personae προσπαθούν να εκδικηθούν τον άπιστο εραστή, αλλά ένας ξαφνικός ‘τριγμός’ του σκιάχτρου τις τρέπει πανικόβλητες σε φυγή.

Ουσιαστικά, ο ποιητής εδώ πλάθει μία καινούργια persona του, εκείνη ενός θεού και σκιάχτρου ταυτόχρονα, με στόχο να χλευάσει τις δύο γυναίκες μέσα από τον τρόπο που τις παρουσιάζει και τις περιγράφει να τρέπονται σε φυγή και να γελοιοποιούνται. Παράλληλα, η αφήγηση του σκιάχτρου σε πρώτο ενικό πρόσωπο, το ταυτίζει αφενός με τον ίδιο τον ποιητή, ο οποίος, αφού επέζησε από τη μάχη των Φιλίππων, είναι ο κωμικός φύλακας του νέου καθεστώτος και αφετέρου μας προετοιμάζει για το σατιρικό ‘μανιφέστο’ του Ορατίου˙ αφήνει δηλαδή πίσω του ο ποιητής τη δηκτική σάτιρα του Λουκιλίου, για να εισαγάγει μία νέα μορφή σάτιρας που αρμόζει καλύτερα στις καινούργιες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της σύγχρονής του Ρώμης.

Υπ. Διδάκτορας, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Παν/μιο Κρήτης

e-mail: nickfountoulakis92@gmail.com

Σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα σε παγκόσμια κλίμακα επιβεβαιώνουν τον ρόλο του σχολικού διευθυντή στην αποτελεσματική ηγεσία στο σχολικό περιβάλλον. Παράλληλα, αντίστοιχες έρευνες επιχειρούν τη διάκριση και τον εντοπισμό πρακτικών που διαμορφώνουν το προφίλ ενός σχολικού ηγέτη μέσω της εφαρμογής των αρχών της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) στο σχολείο. Οι έρευνες αυτές επισημαίνουν, επίσης, την ύπαρξη αρκετών κοινών σημείων μεταξύ των διάφορων μοντέλων ηγεσίας (διανεμητική, παιδαγωγική, μετασχηματιστική) και των αρχών και πρακτικών της αειφόρου ηγεσίας. Ωστόσο, δεν υπάρχει μεγάλος αριθμός ερευνών που να διερευνά τη μεταξύ τους σχέση σε επίπεδο εκπαιδευτικής πραγματικότητας στην Ελλάδα.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση του βαθμού συσχέτισης μεταξύ πρακτικών που συνθέτουν το προφίλ του αποτελεσματικού σχολικού ηγέτη με τις αρχές και τις πρακτικές της ΕΑΑ που οι ίδιοι οι διευθυντές εφαρμόζουν στο ελληνικό σχολείο. Στην έρευνα συμμετείχαν 140 διευθυντές νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων όλης της χώρας στους οποίους χορηγήθηκε ερωτηματολόγιο σε ηλεκτρονική μορφή. Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε υψηλό βαθμός θετικής συσχέτισης μεταξύ των πρακτικών αειφόρου ηγεσίας (π.χ. δημιουργία δικτύων συνεργασίας, διεξαγωγή κοινωνικών δράσεων εντός κι εκτός του σχολικού χώρου κ.ά.) και των πρακτικών και μοντέλων ηγεσίας (π.χ. καλλιέργεια κλίματος αποδοχής διαφορετικότητας, παροχή υλικοτεχνικών μέσων για στήριξη της διδασκαλίας, ανακατανομή ρόλων και καθηκόντων κ.ά.).

Τα αποτελέσματα της έρευνας προσθέτουν νέα ερευνητικά δεδομένα πάνω σε ήδη υπάρχουσες αναφορές για τη σχέση μεταξύ συγκεκριμένων μοντέλων ηγεσίας με την αειφόρο ηγεσία και ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, εισάγουν την παραπάνω σχέση στον χώρο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, όπου υπάρχει σημαντική έλλειψη αντίστοιχων ερευνών.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: g.pitta@uoi.gr

Η παρούσα εργασία αφορά μέρος μιας θεματικά εστιασμένης έρευνας σχεδιασμού με στόχο την υποστήριξη της πολλαπλασιαστικής σκέψης στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία.

Κεντρικοί πυλώνες της έρευνας είναι α) η επίλυση προβλημάτων πολλαπλασιαστικής δομής που απαιτούν τις τρεις θεμελιώδεις ενέργειες οι οποίες σχετίζονται στενά με τον πολλαπλασιασμό και τη διαίρεση και μπορούν να αξιοποιηθούν ως βάσεις για την από νωρίς ανάπτυξη της πολλαπλασιαστικής σκέψης (ισομερισμός, επανάληψη ποσότητας και μέτρηση με διαφορετικές μονάδες), και β) η παροχή γλωσσικών εργαλείων για την έκφραση πολλαπλασιαστικών σχέσεων.

Πιο συγκεκριμένα, περιγράφεται η πρώτη από τις δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας μας στην οποία οι όροι για τα πολλαπλάσια και τα υποπολλαπλάσια εισάγονται για να περιγράψουν την πολλαπλασιαστική σχέση των φυσικών αριθμών 1-10 με τη μονάδα, με τους αριθμούς να αναπαριστώνται ως συνεχείς ποσότητες. Παρουσιάζεται το σκεπτικό και ο σχεδιασμός της δραστηριότητας καθώς και τα ευρήματα από την πιλοτική εφαρμογή της με παιδιά νηπιαγωγείου που δείχνουν οφέλη τόσο για την εκμάθηση των όρων, όσο και τη νοηματοδότησή τους. Τέλος, συζητάμε ενδεχόμενες αναθεωρήσεις στον επανασχεδιασμό με βάση τα ευρήματα.

Υπ. Διδάκτορας, ΠΤΝ Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: s.mastrogiannakis@uoi.gr

Σύμφωνα με μελέτες οι πεποιθήσεις αποτελεσματικότητας (efficacy beliefs) παρουσιάζουν ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον καθώς, αφενός μπορούν να εξηγήσουν τις ατομικές διαφορές στην αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών κι αφετέρου σχετίζονται με τις διδακτικές πρακτικές τους. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευση των παιδιών προσχολικής ηλικίας στις Φυσικές Επιστήμες συγκεντρώνει ολοένα και περισσότερο την προσοχή των ερευνητών. Στο πλαίσιο αυτό, υλοποιήσαμε μια έρευνα μικτών μεθόδων η οποία στηρίχτηκε σε μια εκπαιδευτική παρέμβαση στις Φυσικές Επιστήμες.

Η παρέμβαση βασίστηκε στις αρχές της διερευνητικής μάθησης και ενθάρρυνε τους φοιτητές να σχεδιάζουν και να υλοποιούν δραστηριότητες Φυσικών Επιστημών στο περιβάλλον του STEM εργαλείου ScratchJr, με απώτερο σκοπό την καλλιέργεια των επιστημονικών δεξιοτήτων στους μικρούς μαθητές.  Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 216 φοιτητές/τριες του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κατά το ακαδημαϊκό έτος 2020-21. Τα εργαλεία συλλογής δεδομένων που σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν ήταν ένα ερωτηματολόγιο προ-ελέγχου (pre-test), ένα ερωτηματολόγιο μετα-ελέγχου (post-test) καθώς και ένα πρωτόκολλο ημιδομημένης συνέντευξης.

Η σταθμισμένη κλίμακα Science Teaching Efficacy Belief Instrument (Preservice Version) των Enochs & Riggs (1990) χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση των πεποιθήσεων αποτελεσματικότητας των μελλοντικών νηπιαγωγών. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι οι πεποιθήσεις αποτελεσματικότητας των φοιτητών στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών βελτιώθηκαν με στατιστικά σημαντικό τρόπο. Ανάλογη βελτίωση παρατηρείται στις πεποιθήσεις αυτο-αποτελεσματικότητας (self-efficacy beliefs) και στις πεποιθήσεις προσδοκίας αποτελέσματος (outcome expectancy beliefs) των φοιτητών, δηλαδή στις δύο υποκατηγορίες πεποιθήσεων αποτελεσματικότητας που διακρίνει ο Bandura (1977). Τα ευρήματα από τις συνεντεύξεις φανερώνουν ότι οι φοιτητές κρίνουν θετικά την παιδαγωγικά και διδακτικά ορθή αξιοποίηση του εργαλείου ScratchJ, με τρόπο που να εστιάζει στη διερευνητική φύση των Φυσικών Επιστημών, στην ενεργό αναζήτηση της γνώσης και στην ικανοποίηση της έμφυτης περιέργειας των νηπίων. Επιπλέον, οι φοιτητές εξέφρασαν τις μελλοντικές προθέσεις τους να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν στην τάξη δραστηριότητες Φυσικών Επιστημών στο εργαλείο ScratchJr, μολονότι έθεσαν το ζήτημα των ψηφιακών υποδομών στα ελληνικά νηπιαγωγεία.

Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο

e-mail: vagpap78@hotmail.com

Η ανακοίνωση αφορά στους σκοπούς και στη μεθοδολογία του ερευνητικού προγράμματος «Τεχνο-κοινωνική καινοτομία και συνεργατική οικονομία», το οποίο χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) για τα έτη 2022-2024.

Η έρευνα σκοπεύει να ανάδειξει τον ρόλο της τεχνο-κοινωνικής καινοτομίας – συγκεκριμένα της ομότιμης παραγωγής των ψηφιακών κοινών του Διαδικτύου – στην προοπτική δημιουργίας μιας συνεργατικής οικονομίας.

Ο όρος «ομότιμη παραγωγή» αναφέρεται στην αποκεντρωμένη συνεργασία μεταξύ χρηστών του Διαδικτύου, οι οποίοι παράγουν μια σειρά από ψηφιακά κοινά από όπου ο κάθε χρήστης μπορεί να αντλεί ανάλογα με τις ανάγκες του και να συμβάλλει ανάλογα με τις δυνατότητές του. Η ομότιμη παραγωγή αντλεί από δίκτυα ακτιβισμού και εθελοντισμού της κοινωνίας των πολιτών και συνεταιριστικά μοντέλα της αγοράς, για να επεκταθεί στο Διαδίκτυο και να επανασυνδεθεί με το επίπεδο του κράτους, της κοινωνίας των πολιτών και της αγοράς διαμέσου των ψηφιακών κοινών, τα οποία και αποτελούν τους κρίκους σύνδεσης της αναλογικής και ψηφιακής οικονομίας. Η ομότιμη παραγωγή διέπεται από ένα κανονιστικό μοντέλο που βασίζεται στον δημοκρατικό έλεγχο των μέσων παραγωγής, τον διαμοιρασμό κοινών πόρων και την αναδιανομή της ανταλλακτικής αξίας που παράγεται στη βάση της συλλογικά παραγώμενης αξίας χρήσης των κοινών πόρων.

Η υπόθεση εργασίας της έρευνας είναι ότι η ομότιμη παραγωγή των ψηφιακών κοινών του Διαδικτύου συνιστά μια τεχνο-κοινωνική καινοτομία, η οποία μπορεί να αποτελέσει τη βάση της συνεργασίας κράτους, αγοράς και κοινωνίας των πολιτών. Τα ψηφιακά κοινά μπορούν να συνδυαστούν με συνεταιριστικά μοντέλα παραγωγής και να συμβάλλουν στη δημιουργία μιας πιο οικολογικής, αναδιανεμητικής και συμπεριληπτικής οικονομίας.

Η έρευνα εφαρμόζει μια διεπιστημονική μεθοδολογία –ανασκόπηση βιβλιογραφίας, ψηφιακή εθνογραφία, έρευνα πεδίου, συμμετοχική παρατήρηση, συνεντεύξεις– για να ελέγξει την υπόθεση εργασίας σε τρία βασικά επίπεδα, όπου η ομότιμη παραγωγή τέμνει το αναλογικό με το ψηφιακό: (1) κοσμο-τοπικισμός, (2) πλατφόρμες συνεταιρισμού, (3) κατανεμημένοι αυτόνομοι οργανισμοί (DAOs) στην αλυσίδα των μπλοκ (Blockchain).  

Τελικός σκοπός είναι η παραγωγή τριών επιστημονικών δημοσιεύσεων, οι οποίες στοχεύουν να συμβάλλουν στον επιστημονικό διάλογο γύρω από τον ρόλο της ομότιμης παραγωγής στην προοοπτική δημιουργίας μιας συνεργατικής οικονομίας.

e-mail: vkaratzoglou@outlook.com

Έρευνες έχουν δείξει ότι ο τύπος δεσμού σχετίζεται με τον χρονότυπο καθώς και την ποιότητα ύπνου. Τόσο ο τύπος δεσμού όσο και ο χρονότυπος και η ποιότητα ύπνου έχει βρεθεί πως σχετίζονται με ακαδημαϊκές επιδόσεις και εκτελεστικές λειτουργίες.  Η συγκεκριμένη έρευνα εστιάζει στη συμβολή στην ανωτέρω σχέση, της ικανότητας για εννόηση (mentalization) και ανάπτυξη επιστημικής εμπιστοσύνης (epistemic trust) σε φοιτητικό πληθυσμό. Η ανώτατη εκπαίδευση αποτελεί ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον με υψηλές ακαδημαϊκές απαιτήσεις.

Ο ύπνος είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης ζωής και καθοριστικός παράγοντας για τη μάθηση και την επίδοση καθώς συμβάλλει στις εκτελεστικές λειτουργίες σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Ο ασφαλής τύπος δεσμού λειτουργεί ως ρυθμιστικός παράγοντας άγχους, ενώ ο ανασφαλής τύπος δεσμού αποτελεί παράγοντα ευπάθειας για χαμηλή ποιότητα ύπνου. Η ικανότητα για εννόηση συνδέεται με τους τύπους δεσμού υπό μια εξελικτική οπτική, δημιουργώντας την ικανότητα ελέγχου νοητικών καταστάσεων. Ομοίως, η επιστημική εμπιστοσύνη επιτρέπει στα άτομα να επωφεληθούν από το περιβάλλον τους ενισχύοντας την ανθεκτικότητα στις αντιξοότητες. Ο πρωινός σε αντίθεση με τον βραιδινό χρονότυπο συνδέεται με καλές πρώιμες εμπειρίες, καλή ποιότητα ύπνου και υψηλές τιμές σε εκτελεστικές λειτουργίες, μάθηση και επίδοση. Η μεθοδολογία που θα χρησιμοποιηθεί είναι τα ερωτηματολόγια και το πείραμα.

Η παρούσα μελέτη καλείται να καλύψει το κενό στη βιβλιογραφία που αφορά στην κατανόηση της σχέσης μεταξύ τύπου δεσμού, χρονότυπου και ποιότητας ύπνου διερευνώντας την ανάπτυξη ικανότητας για εννόηση και επιστημική εμπιστοσύνη ως μεταβλητές που συνδέονται με φυσιολογικές μετρήσεις και επιμέρους διαταραχές στον ύπνο. Η κατανόηση της επίδρασης αυτής της σχέσης στις εκτελεστικές λειτουργίες θα συμβάλλει στη διατύπωση προτάσεων για την υποστήριξη των φοιτητων/ φοιτητριών που είναι ευάλωτοι στο πλαίσιο των σπουδών τους.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ψυχολογίας ΕΚΠΑ

e-mail: konsana@psych.uoa.gr

Η ψυχογενής ανορεξία αποτελεί μία από τις πιο θανατηφόρες ψυχιατρικές διαταραχές. Πλήττει κατά κύριο λόγο τον γυναικείο πληθυσμό ενώ όταν εκδηλώνεται στους άρρενες αποτελεί, ως επί το πλείστον, ένα σύμπτωμα που εντάσσεται σε μία ευρύτερη νοσολογική οντότητα όπως αυτή της ψύχωσης.

Αντικείμενο της παρούσας έρευνας, η οποία αποτελεί τμήμα μίας εν εξελίξει διδακτορικής διατριβής, είναι η μελέτη των εμπειριών που αφηγούνται έφηβες και νεαρές ενήλικες ηλικίας 16-24 ετών που έχουν διαγνωσθεί με ψυχογενή ανορεξία περιοριστικού τύπου στην Ελλάδα και τη Γαλλία. Από τα δεδομένα που έχουν μέχρι στιγμής συλλεχθεί (ερωτηματολόγια, προβολικά τέστ, κλινική συνέντευξη) προκύπτει μία, πλούσια σε υλικό, ονειρική δραστηριότητα η οποία δείχνει να νοηματοδοτείται με έναν ιδιαίτερο τρόπο για κάθε ασθενή. Η εκδήλωση της ανορεκτικής συμπτωματολογίας σε ένα ιδιαίτερα εύθραυστο πεδίο όπως αυτό της εφηβείας συνθέτει μία κατάσταση τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχικό επίπεδο που παρεμποδίζει την λειτουργικότητα του υποκειμένου και ενέχει σοβαρές επιπλοκές για την συνέχεια της πορείας του. Στο προσκήνιο της έρευνας τίθενται ακόμη, οι ψυχικές διεργασίες της εφηβείας καθώς και οι μεταμορφώσεις έτσι όπως τις εκλαμβάνει η έφηβη ανορεκτική μέσα από το πρίσμα της αλλοιωμένης σχέσης με το φαγητό και κατ’επέκτασιν με τους σημαντικούς άλλους (γονείς, φίλοι, κοινωνικός περίγυρος).

Η παρούσα έρευνα στοχεύει να καταδείξει τις σημαντικές παραμέτρους που πρέπει να λαμβάνονται υπ’όψιν κατά την φροντίδα και αντιμετώπιση των ανορεκτικών εφήβων σε ένα πλαίσιο το οποίο δεν έχει μελετηθεί στον ελλαδικό χώρο εκτενώς. Έτερος άξονας διερεύνησης αποτελεί η μελέτη του λόγου του ανορεκτικού υποκειμένου τον οποίο θεωρούμε απαραίτητο για την περαιτέρω κατανόηση του αιτήματος της εφήβου ως προς την επεξεργασία της ψυχικής διεργασίας της ήβης κατά την εκδήλωση της ανορεκτικής συμπτωματολογίας.

Διδάκτορας, Τμήμα Ψυχολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: chrentzios@uoi.gr

Η παρούσα έρευνα εδράζεται στο σύγχρονο πλαίσιο της ρύθμισης του συναισθήματος και των ακαδημαϊκών συναισθημάτων και αποτελεί μια προσπάθεια συνδυαστικής διερεύνησης της συμβολής των παραγόντων που αφορούν στη μάθηση υπό ένα σχεσιακό και συναισθηματικό πρίσμα.

Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνηθούν οι σχέσεις ανάμεσα: (α) στους τύπους δεσμού (Experience in Close Relationships-Relationship Structures Questionnaire), (β) στη συνειδητή ρύθμιση του συναισθήματος (Emotional Regulation Questionnaire), (γ) στη μη συνειδητή ρύθμιση του συναισθήματος (Response Evaluation Measure REM-71), (δ) στα ακαδημαϊκά συναισθήματα (Achievement Emotions Questionnaire) και (ε) στις προσεγγίσεις μάθησης (Approaches to Learning and Studying Inventory) με σκοπό να εντοπισθούν αντίστοιχα προφίλ (clusters) φοιτητών. Επιπλέον, μελετήθηκε ο ρόλος τους στη βαθμολογία και στη γενική-ψυχική υγεία των φοιτητών. Το δείγμα αποτελούνταν από 527 φοιτήτριες και φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και συγκεκριμένα από τις Σχολές Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών Αγωγής.

Τα ψυχομετρικά χαρακτηριστικά των ερωτηματολογίων ελέγχθηκαν με επιβεβαιωτική παραγοντική ανάλυση και χρησιμοποιήθηκε ανάλυση συστάδων για τον εντοπισμό των προφίλ των φοιτητών καθώς και τεχνικές της πολυδιάστατης ανάλυσης διακύμανσης (MANOVA) για τον έλεγχο ύπαρξης διαφορών στις μέσες τιμές των υπό εξέταση μεταβλητών, ανάμεσα στα προφίλ.

Η στατιστική ανάλυση ανέδειξε τέσσερα προφίλ φοιτητών: (α) οι “συναισθηματικά και μαθησιακά απαθείς φοιτητές με ασφαλή τύπο δεσμού”, (β) οι “φοιτητές με ασφαλή τύπο δεσμού και αποτελεσματική ρύθμιση του συναισθήματος, εστιασμένοι στη μάθηση και με καλή γενική υγεία”, (γ) οι “φοιτητές με τύπο δεσμού αποφυγής και υψηλή εκφραστική καταστολή”, και τέλος, (δ) οι “φοιτητές με αγχώδη τύπο δεσμού και δυσκολίες στη ρύθμιση του συναισθήματος, σε κίνδυνο στη μάθηση και στη γενική υγεία”.

Τα αποτελέσματα συζητούνται στο πλαίσιο της σύγχρονης βιβλιογραφίας που αφορά στον ρόλο των σχέσεων και των συναισθημάτων στη μάθηση.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Ιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: m.boukouvala@uoi.gr

Εισαγωγή: Η Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής (ΣΥΠΖ – HRQoL) αποτελεί μια πολυδιάστατη έννοια και περιλαμβάνει σωματικές, κοινωνικές και ψυχολογικές διαστάσεις. Ειδικότερα, στα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές λόγου, η έρευνα είναι περιορισμένη, ενώ είναι γνωστό ότι οι διαταραχές αυτές έχουν αρνητική επίπτωση σε διάφορους τομείς λειτουργικότητας των παιδιών. Η διαθεσιμότητα (αν και μικρή) εργαλείων με παράλληλη εκτίμηση της ΣΥΠΖ από τα παιδιά και τους γονείς, εγείρει ερωτήματα για το επίπεδο συμφωνίας μεταξύ της αντίληψης των ίδιων των παιδιών και αυτής των γονέων τους.

Μέθοδος: Σε 55 παιδιά προσχολικής ηλικίας με αναπτυξιακές διαταραχές λόγου καθώς και στους γονείς τους χορηγήθηκε το γενικό εργαλείο μέτρησης της ΣΥΠΖ, PedsQL. Για τη σύγκριση μεταξύ των βαθμολογιών μεταξύ παιδιών και γονέων χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος προσημασμένης διάταξης Wilcoxon ενώ ο βαθμός συμφωνίας εκτιμήθηκε με τον Συντελεστή ενδοταξιακής συσχέτισης (ICC) και με διάγραμμα Bland-Altman.

Αποτελέσματα: Όλες οι διαστάσεις της ΣΥΠΖ (σωματική και συναισθηματική υγεία, κοινωνικές και σχολικές δραστηριότητες) βαθμολογήθηκαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερα από τους γονείς συγκριτικά με τα παιδιά, όπως επίσης και η συνολική ψυχοκοινωνική διάσταση (p<0.001) και η συνολική βαθμολογία (p<0.001). Επιπλέον, η συμφωνία μεταξύ γονέων και παιδιών ήταν πολύ φτωχή σε όλες τις διαστάσεις της ΣΥΠΖ.

Συμπεράσματα: Οι γονείς ανέφεραν καλύτερη ΣΥΠΖ από ότι τα παιδιά τους και παράλληλα αναδείχθηκε φτωχή συμφωνία μεταξύ τους. Τα ευρήματα αυτά υποδεικνύουν την ανάγκη και σημασία στις έρευνες να λαμβάνονται υπόψη οι αναφορές των ίδιων των παιδιών και να μην βασίζονται αποκλειστικά στις αναφορές των γονέων ή άλλων πληροφοριοδοτών. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να υπάρχουν πληροφορίες από πολλές πηγές (γονείς, εκπαιδευτικοί) για την συνολικότερη αξιολόγηση των δυσκολιών των παιδιών καθώς αποτελούν διαφορετικές αλλά και αξιόπιστες πληροφορίες για την υγεία και ευεξία τους.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: ioannislbalaskas@hotmail.com

Ο Ανδρέας Κρήτης, τον οποίο ο  Κ. Κrumbacher θεωρούσε ως τον άριστο εκκλησιαστικό ρήτορα του βυζαντινού αιώνος, στην ιστορία της βυζαντινής λογοτεχνίας είναι περισσότερο γνωστός ως υμνογράφος. Η τεράστια υμνογραφική παραγωγή του προσείλκυσε από παλαιότερα και συνεχίζει να προσελκύει το ενδιαφέρον της φιλολογικής  έρευνας. Από τη βιβλιογραφία διαφαίνεται όμως  ότι το ομιλητικό έργο του  έχει μελετηθεί μόνο περιστασιακά. Δεν έχει εκδοθεί στο σύνολό του και παλαιότεροι εκδότες ομιλητικών κειμένων του δεν είχαν αξιοποιήσει το σύνολο της χειρόγραφης παράδοσής του. Περισσότερο έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον της έρευνας οι δεσποτικές και οι θεομητορικές ομιλίες του λογίου ιεράρχη. Η φιλολογική έρευνα έχει ελάχιστα ασχοληθεί με τα ομιλητικά κείμενα του Ανδρέα που αφορούν σε εορτές της μνήμης των Αγίων της εκκλησίας και κινητές εορτές του έτους.

Η μελέτη της χειρόγραφης παράδοσης των κειμένων αυτών και η δημοσίευση κριτικών εκδόσεών τους με εισαγωγές και σχόλια αποτελεί ένα ώριμο επιστημονικό desideratum. Στην ανακοίνωση παρατίθενται τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας για τη γνησιότητα ανέκδοτων ομιλητικών κειμένων του λογίου ιεράρχη που παραδίδονται σε μεταβυζαντινό κώδικα.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: bill-dais@windowslive.com

Όπως έχει επισημάνει ο Γ. Μαυρομάτης στον πρόλογο της έκδοσης των Περί της Ξενιτείας ποιημάτων, ήδη πριν από την εποχή του Κυπρίου Νεοφύτου Εγκλείστου (τέλη 12^ου – αρχές 13^ου αι.), κυκλοφορούσαν στον ελληνόγλωσσο κόσμο, δημοτικά τραγούδια με θέμα την ξενιτεία. Ο μοναχός σημειώνει μάλιστα ότι έχει ακούσει ο ίδιος, τόσο τραγούδια που αφορούσαν τον πόθο της επίγειας πατρίδας, όσο και τραγούδια που αναφέρονταν στον πόθο τῆς ἀρχαίας ἐκείνης τῆς ἐν τῇ Ἐδὲμ μεμνημένον πατρίδος. Στα τέλη λοιπόν του 12^ου αιώνα είχε διαμορφωθεί η λαϊκή αντίληψη ότι η ζωή μακριά από τον Παράδεισο ισοδυναμεί με ξενιτεία. Κατά την υστερομεσαιωνική περίοδο (13^ος -15^ος αι.) η ξενιτεία αποτελεί πλέον έντονο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο αποτυπώνεται σε έναν διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό κειμένων της υστερομεσαιωνικής ελληνικής λογοτεχνίας. Η ενδελεχής εξέταση της ανάπτυξης και της διαμόρφωσης της  αντίληψης ότι όλοι οι άνθρωποι στη γη είναι ξενιτεμένοι από τον Παράδεισο στα κείμενα της περιόδου, οδηγεί σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την λογοτεχνική πρόσληψη και αξιοποίηση της ξενιτείας ως κοινωνικού φαινομένου.

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: olgaskx@gmail.com

Η βιβλική Ιστορία της Σωσάννης και του προφήτη Δανιήλ, υπήρξε ένα, ιδιαιτέρως, αγαπητό θέμα, όχι μόνο για τους λογοτέχνες, αλλά και για τους ζωγράφους, θεατρικούς συγγραφείς και μουσικούς της Δύσης. Στην Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ολλανδία, από τον 15^ο μέχρι και τον 18^ο αι., συντέθηκαν πεζά και ποιήματα, θεατρικά και μουσικά έργα, και δημιουργήθηκαν πίνακες και γλυπτά, έχοντας αυτήν ως κεντρικό θέμα τους.

Επηρεασμένος από την ιταλική λογοτεχνία, στα μέσα του 16^ου αι., ο Ζακυνθινός ναυτικός και ποιητής, Μάρκος Δεφαράνας, συνέθεσε μία δική του παραλλαγή της Ιστορίας της Σωσάννης σε έμμετρη μορφή και στην ελληνική δημώδη γλώσσα. Δύο αιώνες μετά, ο πολυγραφότατος, λόγιος και μοναχός, Κωνσταντίνος (Καισάριος) Δαπόντες συνέθεσε δύο, ακόμη, έμμετρες δημώδεις παραλλαγές της βιβλικής ιστορίας. Μάλιστα, ο Γ. Κεχαγιόγλου (1982) υποστήριξε, ότι ο Δαπόντες επηρεάστηκε από τον Δεφαράνα, και θέλησε να ανταγωνιστεί την επιτυχία του, συνθέτοντας την πρώτη από αυτές. Αυτή την άποψη, ενστερνίζεται και ο Γ. Π. Σαββίδης (1993). Ωστόσο, ο Φ. Ι. Κακριδής (2005), αμφισβητεί την άποψη των δύο αυτών ερευνητών.

Σκοπός της δικής μου ανακοίνωσης, είναι, η παρουσίαση της πρόσληψης της βιβλικής ιστορίας από τους δύο ποιητές, η σκιαγράφηση των καινοτομιών, που εισήγαγαν σε αυτήν, και, η επιβεβαίωση ή μη της άποψης του Γ. Κεχαγιόγλου, για την σχέση των δύο ποιημάτων. Συγχρόνως, θα παρουσιάσω, τη δεύτερη παραλλαγή της Ιστορίας του Δαπόντε, η οποία, μέχρι και σήμερα, παραμένει άγνωστη.  

Υπ. Διδάκτορας, Τμήμα Φιλολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων

e-mail: elina.chantzi@gmail.com

Στο πλαίσιο της προτεινόμενης ανακοίνωσης, πρόκειται να διερευνηθούν μέσα από κειμενοκεντρικές προσεγγίσεις οι εκφάνσεις της περιθωριακότητας, όπως αυτές αποτυπώνονται στα διηγήματα που απαρτίζουν τις δύο πρώτες συλλογές τού συγγραφέα Σωτήρη Δημητρίου, Ντιάλιθ’ ιμ, Χριστάκη (1987) και Ένα παιδί απ’ τη Θεσσαλονίκη (1989).

Οι προς εξέταση συλλογές ενοικούνται από μιαν ετερόκλητη ομάδα «περιθωριακών» χαρακτήρων. Πρόκειται για πρωταγωνιστές/πρωταγωνίστριες αποκλεισμένους/αποκλεισμένες από την εύτακτη κοινωνική πραγματικότητα, καθώς εμπίπτουν στο ευρύ εκείνο φάσμα των μειωτικών ταυτοτήτων που απορρίπτονται συλλήβδην από τον κανονιστικό λόγο, στη βάση της ιεραρχικής διάκρισης ανάμεσα σε «φυσιολογικό» και «παρεκκλίνον». Αρχικά, θα αποπειραθούμε να προσεγγίσουμε εννοιολογικά τον διασταλτικό και πολυσήμαντο όρο «περιθώριο»/«περιθωριακότητα», όπως αυτός αναδύθηκε στην επιστήμη της Κοινωνιολογίας στα μέσα του 20ού αιώνα, έτσι ώστε να αναδείξουμε τις ποικίλες τονικότητες και εκφάνσεις του. Στη συνέχεια, το ενδιαφέρον μας θα εστιασθεί στους τρόπους με τους οποίους ο συγγραφέας διαλέγεται με τους διαθέσιμους περί την περιθωριακή ταυτότητα Λόγους (discourses) της σύγχρονης εποχής. Θα επιχειρηθεί να δειχθεί ότι στα προς εξέταση κείμενα συντελείται μια υπόρρητη αποσταθεροποίηση της αξιολογικής διάκρισης ανάμεσα σε κανονικό/υγιές και ανώμαλο/νοσηρό, που αποδεικνύει, μεταξύ άλλων, τη διαπερατότητα των ορίων και τη διαπλοκή των όρων, με τις αμοιβαίες μεταμορφώσεις που αυτοί υφίστανται, κατά περίπτωση.

Μεταξύ άλλων, θα σχολιασθούν οι αφηγηματικές τεχνικές, καθώς και οι επαναλαμβανόμενες γλωσσικές επιλογές, σε συνάρτηση με το πώς αυτές εξυπηρετούν τη διαφαινόμενη συγγραφική πρόθεση να ανασυρθούν στην επιφάνεια παραγνωρισμένα τοπικά ιδιώματα και διαλεκτικοί τύποι, που –διόλου τυχαία− εκφέρονται από τους κοινωνικά εξοβελιστέους/περιθωριακούς, σε κάθε περίπτωση, πάντως, «προβληματικούς», διηγηματικούς χαρακτήρες (αναφερόμαστε στην επισημασμένη από την κριτική ως «γλωσσική ετερότητα», που διακρίνει το πεζογραφικό έργο του Δημητρίου, και  στην οποίαν θα δειχθεί ότι αντανακλάται ευθέως η πολλαπλότητα της «περιθωριακής» φύσης των χαρακτήρων).

Τελικό στόχο της ανακοίνωσης δεν αποτελεί η περιγραφική προσέγγιση και απεικόνιση του «περιθωρίου» στα υπό μελέτη διηγήματα, αλλά η ανάδειξη της περιθωριακότητας ως εργαλείου και μέσου απήχησης μιας «πολιτικής», που συναρτάται άμεσα με το κοσμοαντιληπτικό πρίσμα του συγγραφέως.